Ишлаб чиқаришнинг метрологик асослари

Etalonlarning  solishtirilishi  - 
kattalikni  yoki  uning  hosilaviy 
o’lchamlarini ishtirokchi-davlat solishtirish etalonlar yordamida qayta 
tiklash  natijasida  aniqlangan  o’lchamlari  o’rtasidagi  nisbatni 
belgilovchi amallar majmuidir.  
Fizik  kattalikning,  uning  karrali  yoki  ulushli  qiymatlarining 
o’lchamini  qayta  tiklash,  saqlash  va  uzatish  uchun  mo’ljallangan 
milliy (davlat) etalonlari solishtirilishi kerak. 
Solishtirish  amalini  o’tkazish  zarurligi  to’g’risidagi  qarorni 

---

 
77 
metrologiya bo’yicha xalqaro va regional tashkilotlarning tavsiyalarini 
hisobga olgan holda etalon – ega (davlat) si qabul qiladi. 
Milliy  etalonni  tekshirish  (tadqiq  qilish)  va  qayta  tiklanadigan 
birlik o’lchamini aniqlash bo’yicha ishlarning majburiy tarkibiy qismi 
bo’lib solishtirish hisoblanadi.  
Qoidaga  binoan,  aniqlik  darajasi  bir  xil  bosqichda  bo’lgan 
etalonlar solishtirilishi kerak.  
Etalonlarning  solishtirilishi  tashiladigan  etalonlar  yordamida 
amalga oshiriladi, bunday etalon bo’lmagan holda ishtirokchi davlatlar 
kelishuvi  bo’yicha  solishtirish  vositasi  tanlanadi.  Solishtirish  etaloni 
(solishtirish vositasi) barqarorlik talablariga muvofiq bo’lishi kerak. 
Etalonlarni 
solishtirilishi 
aylanma, 
radial 
yoki 
kombinasiyalangan  bo’lishi  mumkin.  Solishtirish  tusini  tanlash 
(aylanma  yoki  radial)  taqqoslash  etaloni  (solishtirish  vositasi)  ning 
barqarorligiga qarab o’tkaziladi.  
Solishtirish  ishtirokchi  -  davlatlar  soniga  qarab  solishtirish  ikki 
tomonlama va ko’p tomonlama solishtirishga bo’linadi.  
Кo’p  tomonlama  solishtirishning  eng  tarqalgan  turi  xalqaro  va 
regional solishtirishlardir. 
Etalonlarni  xalqaro  solishtirilishi  konsultativ  komitet  (КК) 
rahbarligi  ostida  O’lchovlar  va  tarozilar  xalqaro  kamitetining 
(O’TXК)  va  regional  metrologik  tashkilotlarning  ruhsati  va  nazorati 
ostida  o’tkaziladi.  Ular  solishtiriluvchi  etalonlarning  ekvivalentligini 
tan olinishini va o’lchashlarning hamda solishtirish ishtirokchilarining 
sertifikasion sinovlarining to’g’riligini yuridik asosini tashkil etadi.