Ишлаб чиқаришнинг метрологик асослари

Variasiya  koeffisienti
  -  o’rtacha  kvadratik  o’zgarish 
х

  ni 
o’lchash  natijalarining  (o’rtacha  qiymatiga)  matematik  kutilishga 
nisbatidir. 
Tarqoqlanish ko’lami
 - katta va kichik qiymatlar orasidagi farq.
  
Me’yorlangan  normal  taqsimotini  integral  funksiyasi  F(t) 
Laplas 
funksiyasi  bilan  (ehtimollik  integrali)  quyidagi  ifoda  orqali 
bog’langan. 
dV
е
t
L
p
t
v
p




0
2
1
2
2
1
)
(

 
)
(
5
,
0
)
(
p
t
L
t
F


 
 
Bu  funksiya  t  ning  -3,5  dan  Q3,5  qiymatlari  chegarasidan 
tashqari diapazonida t
1
 ni katta qiymatlari deyarli 1 dan farq qilmaydi 
(B.2-jadvaliga qaralsin).  
XI  -  kvadrat  X
2
  taqsimlanishi  deb  -  tasodifiy  kattalikning 
me’yorlangan  normal  taqsimlanishining  kvadratlarini  yig’indisiga 
aytiladi. 


2
2
2
1
2
1
x
x
n
i
x
x
i
k
S
n
m
x
Х









 



, 

---

 
97 
bu erda Kqn-1 - erkinlik darajalar soni; 
 n - tasodifiy kattaliklar soni. 
Agar x va U larni mustaqil (bog’liq bo’lmagan) kattaliklar desak, 
bu  erda  x  -  me’yorlangan  normal  taqsimlangan  kattalik,  U  esa  -  К  - 
erkinlik darajasi bilan 
2
x
 - qonuniyati bo’yicha taqsimlangan tasodifiy 
kattalik, u holda tasodifiy kattalik  
 
К
У
x
Т
/

 
 
Har  xil  qiymatlar  uchun 
Styudent
  taqsimoti  deganda  Styudent 
kasri  tushuniladi  va  u  B.1-jadvalda  (ilova  B)  keltirilgan  (Q-
kattalikning chinakam qiymati)  
 
n
S
Q
x
S
Q
x
S
m
x
t
x
x
x
x
p






 
St’yudent taqsimoti yordamida yoki B.1-jadvaldan o’lchanadigan 
kattalikning  chinakam  qiymatini  uning  o’rtacha  arifmetik  qiymatidan 
og’ishi (chetlashuvi) 
x
p
p
S
t


- dan oshmasligini aniqlash mumkin.