Ишлаб чиқаришнинг метрологик асослари

medianasi 
(o’rta nuqtasi) – 
bu qiymatlarning ko’payishi yoki kamayishi bo’yicha tartiblashtirilgan 
o’rta qiymati. 
Juft  sonlar  uchun  mediana  –  bu  markazga  yaqin  ikki  qiymatdan 
o’rtasi. 
Masalan, o’nta – 2, 2, 2, 3, 4, 6, 7, 7, 8, 9 – sonlardan 
mediana
 5 
bo’ladi. 
Mediananing afzalliklari: 
-
 
ma’lumotlarning  (qiymatlarning)  eng  ko’p  qismi  qaerda 
joylashganligini ko’rsatish imkonining mavjudligi; 
-
 
juda kam hisoblashlar talab etiladi.  
Кamchiliklari: 
-
 
ma’lumotlarni saralash va tartiblashtirish zururligi; 
-
 
ma’lumotlarning hammasi ishlatilmaydi; 
-
 
ajralib turuvchi ma’lumotlar ahamiyatli bo’lishi mumkin. 
Ehtimollikning 
taqsimlanishini 
sonli 
xarakteristika-lariga 
quyidagilar  kiradi:  dispersiya,  o’rtacha  kvadratik  og’ish  (o’zgarish), 
variasiya koeffisienti, o’rtacha absolyut og’ish, tarqoqlanish ko’lami. 
]
[
x
D
  yoki 
)
(
x
D
  yoki 
x
D
  yoki 
2
х

  ning 
dispersiyasi
  tasodifiy 
kattalikning uning matematik kutilishidan kvadratik og’ishidir, ya’ni 
 
 
 
 




2
2
х
М
х
М
D
x
D
х
D
х
х






. 

---

 
96 
Tasodifiy diskret sonining dispersiyasi 
 


i
n
x
i
P
m
x
х
D
2



. 
Uzluksiz tasodifiy kattalikning dispersiyasi 
 

  
dx
х
p
m
х
х
D
х







2
. 
Кo’p  marotaba  o’lchashlar  natijalarining  dispersiyasi  yoki 
o’rtacha  arifmetik  qiymat 
2
х

  ning  dispersiyasi  kuzatishlar 
natijalarining dispersiyasi 
2
х

 dan n marta kichik bo’ladi, ya’ni  
 
n
x
x
/
2
2



.