Ишлаб чиқаришнинг метрологик асослари

Etalonlarni qonuniy tasniflanishi 
Mazkur  hudud  yoki  tashkilotdagi  etalonlardan  eng  yuqori 
metrologik  xossalarga  ega  bo’lgan,  birlikning  o’lchamini  o’ziga  tobe 
o’lchash  vositalariga  beruvchi  va  belgilangan  tartibda  rasmiy 
tasdiqlangan etalon 
boshlang’ich etalon 
deyiladi. 
Qiyoslash  sxemasida  boshlang’ich  etalondan  keyin  turadigan 
etalonlar, odatda 
tobe etalonlar
 deb ham ataladi. 
Davlat  uchun  boshlang’ich  etalon  sifatida  xizmat  qilishi  rasmiy 
qaror bilan tan olingan etalon 
milliy (davlat) etalon
 deb ataladi. 
 
Taqqoslash - etaloni 
 
 
Nusxa - etalon 
 
Guvoh - etalon 
 
 
Ishchi - etalon 
Ikkilamchi 
etalonlar 
Birlamchi etalon 

---

 
74 
O’zbekistonda  milliy  etalonlarni  ishlab  chiqish  tartibi, 
attestatlash,  tasdiqlash,  qayd  qilish,  saqlash  va  qo’llash  davlat 
standartida O’z DSt 8.014:2002 belgilangan. 
“Milliy etalon” tushunchasining ta’rifi, mohiyati jihatdan “davlat 
etaloni”  tushunchasining  ta’rifiga  mos  keladi.  “Milliy  etalon”  ta’rifi 
“Metrologiyadagi asosiy va umumiy atamalar xalqaro lug’ati” ga mos 
keladi  va  bu  “davlat  etaloni”  va  “milliy  etalon”  atamalarining  bir  xil 
tushunchasini ifodalashini tasdiqlaydi.  
Shu  sababli  mamlakatimizda  “milliy  etalon”  atamasi  alohida 
davlatlarga qarashli etalonlarni xalqaro etalon bilan solishtirishda yoki 
qator  mamlakatlarning  etalonlarini  yalpi  solishtirish  ishlarini 
o’tkazishda qo’llaniladi. 
Etalonlarning texnik infrastrukturasi, maxsus binolar, inshootlar, 
uskunalar  etalon  komplekslarining  ajralmas  qismi  bo’lib,  ularning 
tarkibi etalonlarning hujjatlarida beriladi. 
Milliy  etalonlar  davlatning  strategik  muhim  va  mutlaqo 
xususiyatlik ob’ekti bo’lib, uni sotish va sotib olish mumkin emas. 
Milliy  etalonlarning  muhimligi  (qiymatliligi)  o’lchash  birliligini 
ta’minlashda  ularning  roli  bilan  hamda  ko’p  holda  aniq  nushalash 
imkoniyatini  yo’qligi  bilan  va  birlamchi  etalonlarni  yo’qolgan 
hollarda  qayta  tiklash  imkoniyatini  yo’qligi  bilan  aniqlanadi. 
Etalonlarning qiymatliligi muntazam metrologik tadqiqot (izlanish) lar 
va  xalqaro  solishtirishlar  natijasida  ularning  xususiyatlarini  o’rganish 
va takomillashtirish bilan keskin oshadi. 
Milliy  etalonlarning  ilmiy-texnikaviy  darajasi  davlatning  ilmiy 
va 
texnikaviy 
potensialining 
ko’rsatkichi 
hisoblanadi 
va 
mamlakatning  texnikaviy  va  iqtisodiy  mustaqilligini  va  uning 
strategik  maqsadlarini  amalga  oshirish,  shu  bilan  bir  qatorda  milliy 
xavfsizligini ta’minlash uchun etarli darajada bo’lishi kerak. 
Milliy  etalonlar  bilan  bir  qatorda  MDH  davlatlar  doirasida