Iroda reja: Shaxsning irodaviy sifatlari

IRODA

Reja:

1.Shaxsning irodaviy sifatlari

2.Iroda borasidagi nazariyalar

 

Irodaviy sifatlar – bu qiyinchiliklarni yengishda shakllanadigan harakter bilan bog‘liq, aniq vaziyatlarda namoyon bo‘luvchi va shaxs xususiyatlariga aylangan irodaviy boshqaruvning o‘ziga xos xususiyatidir.

INTIZOMLILIK
IRODAVIY SIFATLAR
MAQSADGA INTILUVCHANLIK
TASHABBUSKORLIK
DADILLIK
QAT`IYATLIK
PRINTSIPIALLIK
MUSTAQILLIK
O’ZINI TUTA BILISH
MATONATLILIK
Irodaviy sifatlarni 3 guruhga ajratish mumkin va bu quyidagi jadvalda keltirilgan:
IRODAVIY SIFATLAR

Sobitqadamlik	Dadillik	Irodaviy-axloqiy
Chidamlilik	Sabr-toqatlilik	Qaxramonlik
-	-	Fidokorlik
Qaysarlik	Keskinlik (jur’tlilik)	Prinsipiallik
Qat’iyatlilik	Jasurlik	Intizomlilik

Sabr-toqatlilik – bu shaxsning o‘zini salbiy emotsiyalarini barqaror ravishda ushlab turishi, impulslarni, o‘ylanmagan emotsional reaksiyalarni, nizoli vaziyatlarda agressiv xatti-harakatlarga bo‘lgan istaklarni bosib turishdir
Jur’atlilik- aynan shubha va ikkilanishlarni bartaraf etish uchun namoyon bo‘ladigan irodaviy kuchdir.
Ikkinchidan, jur’atlilik – bu o‘z vaqtida qaror qabul qilishdir.
Uchinchisi jur’atlilik mavjud vaziyatda to‘g‘ri qaror qabul qilish sifatida tushuntirishdir, lekin bunga ishonish qiyin.
Jur’atlilik – bu shaxsning o‘zi uchun muhim bo‘lgan vaziyatda tezkor qaror qabul qilish qobiliyatidir.
Keskinlikning asosiy harakteristikasi natija qanday bo‘lishidan qat’iy nazar o‘ylab ko‘rilgan qarorni qabul qilishdir
Jasurlik (mardlik)-bu qo‘rquv holatida yuzaga kelga keluvchi shaxsning himoya reaksiyasi va o‘z xulq-atvori va xatti-harakatlarini samarali boshqarish qobiliyatidir.
Chidamlilik – bu ma’lum vaqt maqsadga intiluvchanlik davomida salbiy omillarga uzoq vaqt fiziologik jihatdan asoslangan holda qarshilik ko‘rsatishdir.
V.Vundtning mulohazasicha, irodaning negizida appersepsiya aktining sub’ekti tomonidan ichki faollik uniki ekanligini his etish yotadi. Uning bu konsepsiyasi emotsional yoki affektiv nom bilan psixologiya faniga kirib keldi.
U.Djeymsning tan olishicha, irodaviy harakatlar boshqa ruhiy jarayonlarga qorishtirib bo‘lmaydigan birlamchi xususiyatga egadirlar. Har qanday g‘oya dastlab dinamik tendensiyaga ega bo‘lganligi tufayli irodaviy aktning vazifasi diqqat yordami bilan bir g‘oyaning boshqasi ustidan ustuvorligini ta’minlashdan iboratdir
I.V.Selivanov irodani tadqiq etish negizidan kelib chiqqan holda ayrim xulosalarni chiqaradi:
a) iroda–bu shaxsning o‘z faoliyatini va olamdagi o‘zini-o‘zi boshqarish shakllarini anglashning tavsifidir;
b) iroda-inson yaxlit ongining bir tomoni hisoblanib, u ongning barcha shakl va bosqichlariga taalluqlidir;
v) iroda-bu amaliy ong, o‘zgaruvchi va qayta quriluvchi olam, shaxsning o‘zini ongli idora qilishlikdir;
g) iroda-bu shaxsning hissiyoti va aql-zakovati bilan bog‘liq bo‘lgan xususiyatidir, ammo qaysidir harakatining motivi, turtkisi hisoblanadi .
P.M.Yakobson irodaning muҳim sifatlariga quyidagilarni ajratib ko‘rsatadi:

• Mustaqillik;
• Qat’iylik;
• Tirishqoqlik;
• O‘zini uddalash.

Insonda namoyon bo‘ladigan irodaviy sifatlar sarasiga A.I.Shcherbakov quyidagilarni kiritadi:

• Sobitqadamlik va tashabbuskorlik;
• Tashkillashganlik va intizomlilik;
• Urinchoqlik va qat’iyatlilik;
• Chidamlilik va o‘zini uddalashlik;
• Botirlik va jasoratlilik.