Irgasheva durdona yakubdjanovna ma’luMotlar oMbori

obyektlarga murojaat. 
Visual Basic oddiy o‘zgaruvchilardan 
tashqari obyektga murojaatni ifodalovchi o‘zgaruvchilar ham 
ishlatiladi. Bunday o‘zgaruvchilarni ishlatish faqat dastur mat-
nini soddalashtiriladi va qisqartiribgina qolmasdan uning ish-
lash tez ligini yetarlicha oshiradi. 
O‘zgaruvchi obyektlarini ishlatish oddiy o‘zgaruvchilarni ish-
latishdan farqlanadi. Ishlatishdan oldin uni faqat e’lon qilibgina 
qolmay, unga mos obyektni Set operatori yordamida tayinlash 
kerak.
Bunday e’lon qilish sintaksisi va tayinlanishi quyidagicha:
Dim As object 
Set =
Ba’zi hollarda bunday o‘zgaruvchilarni e’lon qilishdan oldin 
aniq obyekt toifasini ko‘rsatish qulay. Bunda office ni obyekt 
mode lidan aniq ixtiyoriysini ko‘rsatish mumkin: 
Set MyBase=DBEngine.Workspaces(0).Database(0).
Bunday e’lon qilish va tayinlashdan so‘ng MyBase o‘zgaruv-
chisini joriy ochiq ma’lumot bazasiga murojaat uchun ishlatish 
mumkin. Bunday murojaatlar tezroq qayta ishlaydi.
Massivlar. 
Massiv bir vaqtda bir toifaga tegishli bir nechta 
qiymatni saqlovchi o‘zgaruvchidir.
Massivning rasmiy ta’rifi bir toifali indekslangan o‘zgaruvchilar
majmuasidir. Massivda ishlatiladigan indekslar soni ham har xil 
bo‘lishi mumkin. Odatda bir yoki ikki indeksli massivlar ko‘proq 
ishlatiladi. VBA 60 tagacha indeksli massiv ishlatilishi mumkin.
Bitta indeksli massivlar bir o‘lchamli massivlar deyiladi, ikki-
talisi – ikki o‘lchamli va hokazo. Massivni dasturda ishlatishdan 
avval uni albatta Dim operatori yordamida e’lon qilish kerak va 
massivda saqlanuvchi qiymatlarning toifalari ko‘rsatilishi kerak. 

---

78
Massivning barcha qiymatlari bitta ma’lumot toifasiga tegishli 
bo‘lishi kerak.
Bu cheklanishni chetlab o‘tish uchun massivni e’lon qilishda 
variant toifasini ishlatib amalga oshirish mumkin. Bunda mas-
siv elementlari har xil toifali ma’lumot qiymatlarini qabul qilishi 
mumkin. Massivni e’lon qilish operatori sintaksisi 
Dim< massiv nomi > (,,…) As 
qavs ichida ko‘rsatilgan kattaliklar bilan mas-
sivning o‘lchamlari – indekslar soni va har bir aniq indeksning 
maksimal qiymati beriladi.
Bunda massiv elementlarini indekslash sukut bilan 0 dan 
boshlanadi. Masalan, DIM ARRAY(9) AS INTEGER ARRAY 
butun toifali o‘zgaruvchi 10 ta elementli bir o‘lchamli massivini 
aniqlaydi.
DIM ARRAY (4,9) AS VARIANT 
ARRAY nomli variant universal toifali o‘zgaruvchini 50 ta 
(5x10) elementdan iborat ikki o‘lchamli massivni aniqlaydi. Mas-
sivni e’lon qilishda indeksning faqat yuqori chegarasini emas, bal-
ki uning quyi chegarasini ham ko‘rsatish mumkin, ya’ni massivli 
aniq indeksni o‘zgartirish diapazonini ham ko‘rsatish mumkin, 
bunda quyi chegara ixtiyoriy musbat son bo‘lishi mumkin. Bunday 
e’lon qilishning sintaksisi 
Dim ( To ) As toifasi> 
Keltirilgan misollarda massivlar fiksirlangan massivlar hisob-
lanadi. Ularda massivni Dim operatori bilan e’lon qilinganda 
elementlar soni oshkor ravishda ko‘rsatiladi. Bunday massivlar 
statik massivlar deyiladi. VBAda dinamik massivlarni ishlatish 
mumkin. Dinamik massivlarni e’lon qilishda ularning o‘lchamlari 
fiksirlanmaydi.
Dinamik massivlarning o‘chamlarini aniqlash bevosita das-
turni bajarish vaqtida amalga oshiriladi. Dinamik massivni Dim 
operatori bilan aniqlaganda Dim operatorida massiv nomidan 
keyin bo‘sh qavslar va o‘zgaruvchilar toifasi yoziladi. Indekslar 
soni va ularning o‘zgarish diapazoni berilmaydi. Massivni ish-
latishdan avval ReDim operatorini kiri 
tish zarur. U dinamik 
massivni o‘lchamlari va indekslarini o‘zgarish diapazonini bera-
di. Dinamik massivning o‘lchamlari va e’lon qilish sintaksisi qu- 
yidagicha: 

---

79
Dim ()As
ReDim (,,…)
Misol:
Dim dArray () As Variant
ReDim dArray (1, 2)
dArray (0, 0) = 2
dArray (0, 1) = 3
k=dArray (0, 0) + dArray (0, 1) 
ReDim dArray (k)
dArray (0) = (Строка 1)