Irgasheva durdona yakubdjanovna ma’luMotlar oMbori

StuDENt
Stu-
dent 
iD
Sur-
NaME
NaME Sti-
PEND
KurS CitY
birtH-
DaY
uNiV- 
iD
1
Ivanov
Ivan 
150
1
Orel
3.12.92
10
3
Petrov
Pyotr
200
3
Kursk
1.12.90
10
6
Sidirov
Vadim
150
4
Moskva 
7.06.89
28
10
Kuz-
netsov
Baris
0
2
Brenek
08.12.91
10
12
Zayseva
Olga
25
2
Lipetsk
01.05.91
10
265
Pavlov
Andrey 0
3
Voronej
05.11.89
10
32
Kotov
Pavel
150
5
Belgorod NULL
14
654
Lukin
Artyom 200
3
Voronej
01.12.91
10

---

95
276
Petrov
Anton
20
4
Null
05.08.91
22
55
Belkin
Vadim
50
5
Voronej
07.01.90
10
Student ID – talabani identifikatsiyalovchi sonli kod
SURNAME – talaba familiyasi
NAME – talaba ismi
STIPEND – talaba oladigan stipendiya
KURS – talaba o‘qiydigan kurs
CITY – talaba tug‘ilgan shahar
BIRTHDAY – talaba tug‘ilgan sana 
UNIV ID – talaba o‘qiydigan universitetni identifikatsi-
yalovchi kod
lECturEr
lECturEr_iD
SurNaME
NaME
CitY
uNiV iD
24
Kosmakov
Boris
Voronej
10
46
Nikonov
Ivan
Voronej
10
74
Lagutin
Pavel
Moskva
22
108
Otrukov
Nikolay 
Moskva
22
276
Nikolayev
Viktor
Voronej
10
378
Sorokin
Andrey
Orel
10
LECTURER – o‘qituvchini identifikatsiyalovchi kod
SURNAME – talaba familiyasi
NAME – talaba ismi
CITY – talaba tug‘ilgan shahar
UNIV ID – talaba o‘qiydigan universitetni identifikatsi-
yalovchi kod
SubJECt
SubJECt_iD
SubJ-NaME
Hour
SEMEStr
10
Informatika
56
1
22
fizika
34
1
43
Matematika
56
2
56
Tarix
34
4
94
Ingliz tili
56
3
73
J/tarbiya
34
5

---

96
SUBJECT_ID – o‘rgatiladigan fan identifikatori
SUBJ-NAME – o‘qitiladigan fan nomi
HOUR – fanni o‘qitish uchun ajratilgan soatlar
SEMESTR – fan o‘qitiladigan semestr
uNiVErSitY
uNiV iD
uNiV NaME
ratiNG
CitY
22
Mry
606
Moskva 
10
Bry
296
Voronej
11
Hgy
345
Novosibirsk
32
Pry
416
Rostov
14
Bry
326
Belgorod
15
Try
368
Tomsk
18
Brma
327
Voronej
UNIV ID – talaba o‘qiydigan universitetni identifikatsi-
yalovchi kod
UNIV NAME – universitet nomi
RATING – universitet reytingi
CITY – universitet joylashgan shahar 
ExaM_MarKs
Exam_iD
Student iD
Subject id
Mark
Exam date
145
12
10
5
12.01.09
34
32
10
4
23.01.09
75
55
10
5
25.01.09
238
12
22
3
17.06.08
639
55
22
Null
22.06.08
43
6
22
4
18.01.09
Exam_ID – imtihon identifikatori
Student ID – talaba identifikatori
Subject id – o‘qitiladigan fan identifikatori
Mark – imtihon bahosi
Exam date – imtihon sanasi

---

97
SubJ_lECt (o‘qituvchilarning o‘quv fanlari)
lECturEr_iD
SubJECt_iD
24
10
46
22
74
43
108
56
276
94
328
73
LECTURER_ID – o‘qituvchi identifikatori
SUBJECT_ID – o‘qitiladigan fan identifikatori
6.3. oddiy SElECt so‘rovlari
SElECt
(tanlash) SQL tilining eng muhim va ko‘p ishlati-
ladigan ope ratori hisoblanadi. U ma’lumotlar bazasi jadvalidan 
axborotlarni tanlab olish uchun mo‘ljallangan. 
SElECt 
operatori sodda holda quyidagi ko‘rinishda bo‘ladi:
SELECT [DISTINCT] 
fROM 
[WHERE]
[ORDER BY]
[GROUP BY]
[HAVING]
[UNION];
Bu yerda kvadrat qavslarda yozilgan elementlar har doim ham 
yozilishi shart emas.
SELECT xizmatchi so‘zi ma’lumotlar bazasidan axborotni tan-
lab olish operatorini anglatadi. 
SElECt
so‘zidan keyin bir-biri-
dan vergul bilan ajratib so‘ralayotgan maydon nomlari (atributlar 
ro‘yxati) yoziladi. SELECT so‘rov operatorining zarur xizmatchi 
so‘zi fROM hisoblanadi. fROM so‘zidan keyin axborot olinayot-
gan jadval nomlari bir-biridan vergul bilan ajratib yoziladi.
Masalan:
SELECT NAME, SURNAME fROM STUDENT;
Ixtiyoriy SQL so‘rov operatori nuqta vergul «;» simvoli bilan 
tugaydi.
Keltirilgan so‘rov STUDENT jadvalidan NAME va SUR-
NAME maydonlarning barcha qiymatlarini ajratib olishni amal-
ga oshiradi. 

---

98
6.4. So‘rovlarda maxsus operatorlarni ishlatish
All (barchasi) xizmatchi so‘zi distinct nisbatan teskari ta’sir 
qiladi, ya’ni natijaga takrorlanuvchi ma’lumotlarni qo‘shib chiqa-
ra di. SELECT operatorida shartlarni yozish uchun Where (qayer-
da) kalit so‘zi ishlatiladi. Bu so‘z bilan beriladigan shart yordami-
da jadvaldan qaysi satrlar tanlab olinishi kerakligi ko‘rsatiladi. 
So‘rov natijasidan iborat jadvalga Where da ko‘rsatilgan shartni 
qanoatlantiruvchi (rost) satrlargina kiritiladi. Masalan: Petrov 
familiyali talabaning familiya va ismini chiqarish uchun quyidagi 
so‘rov yoziladi:
Select SURNAME, NAME from student
Where SURNAME ='Petrov'
Shartda ishlatiladigan amallar. Shartda solishtirish va man-
tiqiy amallar ishlatilishi mumkin: Solishtirish amallari = (teng), 
<>(teng emas), >=(katta yoki teng), <=(kichik yoki teng), <(ki-
chik), >(katta).
Mantiqiy amallar: AND, OR, NOT
Masalan: 3-kursda o‘qiydigan va stipendiya oladigan tala-
balarning ismi va familiyasini chiqarish so‘rovini tuzing:
Select NAME, SURNAME from STUDENT
Where Kurs=3 AND STIPEND>0;
iN, bEtWEEN, liKE, iS Null operatorlari. WHErE 
para-
metrida mantiqiy shartlarni berishda 
iN, bEtWEEN, liKE, iS 
Null
parametrlarni ishlatish mumkin. IN operatori (ro‘yxatdagi 
ixtiyoriy elementga teng) va 
Not iN 
(ro‘yxatdagi birorta ham 
ele mentga teng emas) tekshirilayotgan maydon qiymatini berilgan 
ro‘yxat bilan solishtirish uchun ishlatiladi. Bu qiymatlar ro‘yxati 
IN operatorining o‘ng tomonida yoziladi. IN operatori ishlatib 
qurilgan shart rost deb hisoblanadi, agarda IN chap tomonida 
yozilgan maydon qiymati INdan o‘ng tomonda qavs ichida yozil-
gan maydon qiymatlaridan biri bilan bir xil bo‘lsa.