~ 155 ~
2. "Yozuvchi ijodini yaxshi bilishni istasang , avvalo, u tug‘ilib- o‘sgan joyni ko‘r
"- deydilar.Chunki oila, odamlar, atrof- muhit xotirasida o‘chmas iz qoldiradi,asarlari
mavzusiga , obrazlariga, tafakkur tarziga o‘ziga xos jilo baxsh etadi , bir umr shu
manbadan ma’naviy ozuqa oladi.Buni ulkan ijodkorlarning o‘zlari ham e’tirof etishadi.
Mengziyo Safarov surxondaryoliklar hayotini, Surxondaryo koloritini adabiyotga olib
kirishga intildi.Uning barcha asarlari Surxondaryoning o‘tmishi va buguni haqida,
barcha qahramonlari surxondaryoliklar,ya’ni siz-u biz bilgan oddiy odamlardir.Asardagi
har bir qahramon go‘yo hayotning o‘zidan shundaygina ko‘chirib olinganga o‘xshaydi.
Asardagi eng xarakterli obrazlardan biri Botir obrazidir. U dastlab bug‘uni otish
uchun kelgan edi. Aslidaku, uning niyati yomon emas edi, yani uning maqsadi:
"Go‘daklik yillarida bir bug‘uchani boqqan, keyin uni qizaloqdan majburlab tortib
olishgan, o‘shandan qizchaning diydasi qotgan", ulg‘ayib turmush qurib farzand
ko‘rmagan, befarzandlikning davosi allaqanday eshonning tavsiyasiga ko‘ra dam
solingan bug‘u go‘shtini yeyish kerak bo‘lgan ayolga yordam berish! Lekin u Suyar
Suyun kabi hayotini bug‘ularni asrashga baxshida etgan insonlar bilan tanishib fikri
o‘zgaradi.
Asosiy obrazlardan yana biri Oynovvot obrazidir.Yozuvchi uni "xastadil" yuzida
nur, joziba o‘rniga "bemavrid parishonlik" egallagan deb ta’riflaydi. Oynovvotni
befarzand ayollargagina xos "zaifona xokisorlik" allaqachon o‘z iskanjasiga olgan ,
undan qutilish chorasiga bo‘lgan ishonch so‘ngan. Uning eri qovog‘i soliq Bahodirning
ham chehrasida shu umidsizlik aks etgan. Bu obraz ham bizga "Oq kema"dagi "
xushnud damlari kamdan- kam bo‘ladigan", doim g‘amgin va tajang, "farzandi
bo‘lganda butunlay o‘zgacha yuradigan" Bekey xolani eslatadi. Bu yozuvchining
Chingiz Aytmatov asaridan ijodiy ta’sirlanish natijasi deyish mumkin. Yozuvchining
qadri va martabasi ,obro‘yi va mavqei uning ma’naviy hayotimizga qo‘shgan hissasi
bilan belgilanadi.
Tanqidchilarimizdan biri "Asarni birov o‘qimasa - bu fojea, bu ma’naviy halokat"
degan edi. Nazarimizda, asarning amaliy ahamiyati bo‘lmasa, bu ham fojea. Shu
ma’noda Mengziyo Safarov asarlarining ahamiyati shundaki, yozuvchi inson va tabiat
qanchalik bog‘liqligini, o‘zligini tanigan insongina tabiat, umr, ezgulik qadriga
yetishini uqtiradi. Yozuvchi tabiat bilan chambarchas bog‘liqligini anglamagan, bunday
hayajonni his qilmagan inson umri zanglagan umrdir deydi.
Do'stlaringiz bilan baham: