~ 85 ~
MUSIQA DARSLARINING O‘QUVCHIGA KO‘RSATADIGAN TA‘SIRI
Shonazarov Shoxzod
San‘atshunoslik fakulteti Musiqa ta‘limi yo‘nalishi
2-bosqich 203-guruh talabasi.
Ilmiy rahbar: Zoirov Zarif
Bugungi kunda jamiyat orasida ma‘naviyatli va madaniyatli shaxslarga ya‘ni
erkin fikrlovchi dunyoqarashi har tomonlama keng bo‘lgan yoshlarga ehtiyoj ko‘payib
ortib borayotgani hech birimizga sir emas albatta. Bu jarayonni kuzatib turgan
o‘qituvchilar, xususan, musiqa o‘qituvchilari o‘zlarini ushbu madaniyatli shaxslarni
tarbiyalashga ma‘sul deb his etishlari maqsadga muvofiq bo‘ladi. Chunki o‘quvchida
ma‘naviy ongni shakllantirish avvalambor musiqa o‘qituvchisining zimmasidagi ulkan
vazifalardan biridir. Kundalik turmush tarzida o‘quvchining ijtimoiy hayot bilan
bo‘ladigan munosabatlari ijobiy bo‘lishida musiqa fani anchagina muhim o‘rin tutadi va
bu holatni
chuqur anglab yetgan pedagog, albatta bolaning har tomonlama ongini
o‘stirishga xizmat qila oladi. Chunki musiqa bolaning ko‘nglini yumshatadi, butun
borliqqa mehr qo‘yishini ta‘minlab beradi. Xo‘sh, endi musiqa fani o‘qituvchisi buning
uchun nimalarga e‘tibor berishi kerak? U bolaga nimalarni o‘rgatishsi
va nimalarni
tushuntirishi lozim? Bu masalaga alohida e‘tibor qaratishimiz zarurdir. Chunki hozirgi
paytda tarbiya olayotgan yoshlarning qay darajada o‘sib ulg‘ayishi mana shu jarayonga
bog‘liq holatdir. Demak, o‘qituvchi avvalambor fanning maqsad va vazifalarini chuqur
anglab yetmog‘i lozim. Undan keyin musiqa fani bolalarni madaniyatli etib tarbiyalash
va rivojlantirishning qudratli vositasi deb qarashi kerak. Ushbu vazifani bajarish uchun
bolaga kerakli ma‘lumotni bera olishi, bu jarayonda bolaga musiqa asboblarini chalishni
o‘rgatish yoki ashula aytishni chuqur o‘rgatish muhim emas, muhimi musiqa darslari
orqali bolani madaniyatli qilib tarbiyalash yuksak darajaga ko‘tarilgan bo‘lmog‘i lozim.
Zamonaviy maktablarda o‘qituvchi o‘z oldiga quydagi maqsadlarni qo‘yadi.
5.
O‘quvchining ongiy salohiyati tubdan yaxshilanishi uchun avvalo unga musiqa
fani orqali tarixiy hodisalarni aytib o‘tish, ya‘ni musiqa tarixida o‘chmas iz
qoldirgan bobolarimizning erishgan yutuqlari hamda musiqa haqida aytgan
fikrlari;
6.
Musiqa kitobida berilgan qo‘shiqlar orqali bolaning ko‘ngliga yetib borish, hayot
va san‘at hodisalariga nisbatan hissiy-qadriyatli munosabatini rivojlantirish;
7.
O‘quvchining badiiy didini intellektual
va hissiy olamini shuningdek, ijidiy
qobiliyatini tubdan takomillashtirish hamda uni go‘zallik qonunlari asosida
baholash ya‘ni o‘zini o‘rab turgan olamni qanchalik to‘g‘ri tushunishini aniqlash;
8.
O‘quvchiga mumtoz va zamonaviy musiqa san‘atimiz to‘g‘risida ma‘lumotlar
beriah, shu bilan bir qatorda xorijiy musiqa madaniyati haqida ham aytib o‘tish.
Bu orqali bolada o‘z yurtidagi milliy madaniyati bilan xorijiy davlatlarning
madaniyatini taqqoslash imkoniga ega bo‘lamiz;
~ 86 ~
9.
Yuqorida aytib o‘tilgan fikrlar orqali bolaga o‘z yurtining mumtoz va zamonaviy
musiqa san‘atiga va chet el san‘at turlariga bo‘lgan qiziqishlarini shakllantirish;
10.
Bolalarni ijodiy qobiliyatini rivojlantirish;
11.
O‘quvchining musiqiy fikrlash
qobiliyatini shakllantirish, rivojlantirish va
rag‘batlantirish;
12.
Bolaning musiqani ifodali ijro etishiga ko‘maklashish, musiqa ta‘limi sohasiga
yo‘naltirish;
13.
Dunyoqarashni musiqaviy tomonlama shakllantirish ya‘ni tabiat va intimoiy
hayotda bo‘ladigan hodisalarni musiqa orqali chuqur anglatish;
Biz yuqorida aytib o‘tgan barcha amallar bilan
bolani yetuklikka chorlab
odamlarga, tabiatga va butun borliqqa bo‘lgan muhabbatini namoyon ettirishimiz
mumkin. Shunda barcha hodisalarni tez va chuqur anglab yetib, unga to‘g‘ri baho bera
oladi. Birgina musiqa fani avval ta‘kidlaganimizdek mukammal tarzda o‘tilsa albatta o‘z
samarasini beradi. Yana shuni ham aytib o‘tishimiz lozimki, barcha amallar uyg‘unlikda
olib borilganda bola o‘ziga xos did sohibiga ayalanadi. Bu oddiygina did emas, musiqiy-
badiiy didi yuksak darajada shakllanadi. Did o‘zi nima? U qanday bo‘lishi lozim. Bu
masalada alohida to‘xtalib o‘tamiz.
Did (estetikada) - hayot va san‘atning barcha sohalarida bolaning estetik
hodisalarni farqlash, tushunish va baholash qobiliyatidir.
Did - insonning tarixan
shakllanib o‘zgarib turuvchi ma‘naviy salohiyatlari ko‘rinishidir.
Yuksak darajadagi did sohibi bo‘lgan bolada musiqaningeng serqirra jilolari nafis
va mungli ohanglari o‘z aksini topadi. Didni aslida qanday ekanligi har bir bolaning
go‘zallik haqidagi tushunchasi belgilaydi.
Didsizlik - me‘yorni buzish, uni bilmaslik va unga amal qilmaslikdir. Inson didi
hech qachon tug‘ma bo‘lmaydi. Musiqa o‘qituvchilari esa bola didini musiqa darslari
orqali shakllantirish imkoniyatiga ega bo‘ladilar.
Bolaning musiqaga qiziqishini nima orqali o‘stirish mumkin?
Eng avvalo o‘yin. O‘yinli texnologiyalar - bu bolalarni musiqiy rivojlanishining
asosi bo‘lib hisoblanadi. Bu o‘rinda musiqaning tahlili emas, balki uni obraz va his-
hayajon, kechinmalar bilan yetkazib berish birinchi o‘rinda turadi.
Musiqa fani bilan bolaning uzviy bog‘liqligi ham shundadir. Agar o‘quvchiga
musiqa darslari o‘tilmasa bola o‘z kayfiyatini ko‘tara olmaydi, ko‘nglida iliqlik, mehr-
u shafqat va boshqa tuyg‘ulari juda sust bo‘ladi. Bu fanning o‘ziga xos jihatlaridan yana
biri shundaki, u bolada betakror tasavvurni uyg‘otadi. Misol uchun, musiqa bilan oshno
bo‘lgan bola kitob o‘qishga kirishgan bo‘lsa, u kitobdagi voqealarni shu qadar tez va
chuqur anglaydiki, boshqa bolalarda aslo bunday qobiliyat bo‘lmaydi. Bu degani kitobni
ham shuncha tez anglagan bola hayotini yaxshilashda uni qanday qilib rohat-farog‘atda
o‘tkazish mumkinligini juda yaxshi biladi deganidir.
Muhtaram Prezidentimizning besh tashabbusni qabul qilinishida birinchi bo‘lib,
san‘at sohasini qo‘yganligi ham bejizga emasdir. Chunki, san‘at sohasi hamisha kerak
va hammaga kerak. U bilan kishining ko‘ngli yayraydi. Hozirgi kunga kelib besh
tashabbusning birinchi ustuvor yo‘nalishida ham ko‘plab say-harakatlar va islohotlar
~ 87 ~
olib borilmoqda. Jumladan, 2018-yilda har bir viloyatda bittadan na‘munaviy maqom
ansambllari tashkil etildi. Albatta bu o‘zbek xalqining boy ma‘naviy
va madaniy
meroslaridan biri bo‘lgan "Shashmaqom"ni rivojlantirishga qaratildi. Unga atab
Shahrisabzda "Maqom festivali" ham o‘tkazildi. Shunday kunlarda yana bir quvonarli
hodisa ro‘y berdi. Bu ham bo‘lsa Surxondaryo viloyatining Termiz shahrida ilk bora
"Xalqaro baxshichilik" festivali o‘tkazildi. Umum ta‘lim maktablari esa navbati bilan
musiqaviy jihozlar bilan ta‘minlanmoqda. Bu esa biz san‘atsevar xalqqa juda katta
ma‘naviy ozuqa bo‘lib xizmat qilib kelmoqda desak aslo mubolag‘a bo‘lmaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
