"iqtisodiyotni modernizatsiyalash sharoitida aholini ijtimoiy muhofaza qilishning moliyaviy manbalari"

 
5-rasm. O’zbekiston Respublikasida 2000-yilga nisbatan aholi jon boshiga 
daromadlar, ish haqi va pensiyalarning o‘sishi dinamikasi
25
 
(barobar)
Ijtimoiy muhofazaning asosiy iste’molchilari mehnatga layoqatsiz fuqarolar 
hisoblanadi. Bu fuqarolar o‘z navbatida ikki asosiy guruhni tashkil qiladi: 

ijmtimoiy foydali mehnat qilish qobiliyatini yo‘qotgan shaxslar; 

mehnat qilish yoshiga etmagan shaxslar.
Shunga ko‘ra, ijtimoiy yordamni ikki asosiy turga ajratish maqsadga 
muvofiqdir: 

pensiya ko‘rinishidagi yordam; 

nafaqa ko‘rinishidagi yordam. 
Mehnatga qobiliyatli yoshdan katta fuqarolar, nogironligi bo‘lgan shaxslar 
va boquvchisini yo‘qotgan fuqarolarni ijtimoiy jihatdan muhofaza qilishda 
mamlakatda tarkib topgan pensiya ta’minoti asosiy o‘rinni egallaydi. Pensiya 
ta’minotining bajaradigan muhim vazifalaridan biri – fuqaroning mehnat 
qobiliyatini yo‘qotganlik munosabati bilan yo‘qotilayotgan daromadning bir 
qismini kompensatsiya qilish hisoblanadi. 
Pensiya ta’minoti tizimi pensiya yoshini oshirish, nogironlarni reabilitatsiya 
qilishga intilish, shikastlanish va kasbiy kasallanishni kamaytirishga intilishni 
25
Manba: www.stat.uz
 

---

38
rag‘batlantirishi kerak. Pensiyaning miqdori mehnatning davomiyligi va 
intensivligiga bog‘liq bo‘lishi kerak. 
Haqiqatan ham mamlakatimizda shakllangan pensiya ta’minoti tizimi 
fuqarolarimizni manzilli va muntazam ijtimoiy himoya qilinishining sinalgan va 
ta’sirchan mexanizmlarini o‘zida ifodalaydi.
O‘zbekiston Respublikasining “Fuqarolarning davlat pensiya ta’minoti 
to‘g‘risida”gi qonuniga ko‘ra, pensiyaning quyidagi uch turi mavjud: 

yoshga doir pensiya; 

nogironlik pensiyasi; 

boquvchisini yo‘qotganlik pensiyasi. 
Yoshga doir pensiya
 
olish huquqiga erkaklar 60 yoshga to‘lganda va ish 
stajlari kamida 25 yil bo‘lgan taqdirda, ayollar 55 yoshga to‘lganda va ish stajlari 
kamida 20 yil bo‘lgan taqdirda ega bo‘ladilar. 
Bugungi