Iqtisodiyoti

Beshinchidan, 
qishloq xo‘jaligi yerlarining meliorativ holatini 
yaxshilashga e’tibor berilmoqda. Yerlarning meliorativ holatini tubdan 
yaxshilashni ta’minlovchi tadbirlarni kompleks amalga oshirishni 
rivojlantirish juda muhim hisoblanadi. Hozirgi vaqtda respublika 
bo‘yicha sug‘oriladigan yerlarning 45,3 foizi turli darajada, shundan 
31,1 foizi kuchsiz, 12,2 foizi o‘rtacha, 2 foizi esa kuchli darajada 
sho‘rlangan, 24,4 foiz maydonda esa yer osti suv sathi 2 m va undan 
yuqorida joylashgan. 
Yerlarning sho‘rlanish darajasiga ayrim joylarda irrigatsiya tizimining 
yaroqsiz holga kelganligi, suvdan tejab-tergab samarali foydalanish 
qoidalarining 
buzilishi, 
ekinlarni 
sug‘orish 
texnologiyasining 
takomillashmaganligi, yerdan foydalanuvchi subyektlar sonining 
ko‘payishi, ularga ijaraga berilayotgan yer uchastkalarining maydalashib 
ketganligi va ularning meliorativ tadbirlarni amalga oshirishga 
mablag‘lari yetishmasligi sabab bo‘lmoqda.
Suv iste’molchilari uyushmalari va fermer xo‘jaliklarining 77 foiz 
sug‘orish tarmog‘i tuproq o‘zanli bo‘lib, 44 foiz tarmoq ta’mirlash va 
tiklashga, 10 foiz tarmoq esa rekonstruksiya qilishga muhtoj. 
Mavjud lotok tarmoqlarining asosiy qismi 30 yildan ziyod xizmat 
ko‘rsatib ularni o‘z vaqtida ta’mirlash ishlari amalga oshirilmaganligi, 
shuningdek, xizmat muddatlarini o‘tib ketganligi natijasida ularning 70 
foizi rekonstruksiya qilish va almashtirishni talab qiladi. Suv 
iste’molchilarining suv olish joylari esa aksariyat holda suvni boshqarish 
va hisobga olish vositalari bilan jihozlanmagan. Natijada irrigatsiya 
tizimi va sug‘orish tarmoqlarining foydali ish koeffitsiyenti o‘rtacha 
0,63, bir qator hududlarda esa undan ham past bo‘lib, asosiy 
manbalardan olinadigan suvning 35-40 foizi sug‘orish tarmoqlarida 
yo‘qotilmoqda. 
Bu muammoni yechishda davlatning bevosita ko‘magi lozim. Bu 
muhim tadbirni qishloq xo‘jalik korxonalarining o‘zlari bajara olmasligi 
mumkin, chunki ularning texnik-iqtisodiy quvvati yetmaydi. Qishloq 
xo‘jalik korxonalari yerlarining meliorativ holatini yaxshilashda 

---

26 
irrigatsiya va melioratsiya davlat hissadorlik tashkilotlarining ma’lum 
haq evaziga xizmat qilishini yo‘lga qo‘yish maqsadga muvofiqdir. 
Mazkur soha bo‘yicha amalga oshirilishi lozim bo‘lgan ishlarning 
huquqiy asoslari yaratilgan bo‘lib, ular jumlasiga O‘zbekiston 
Respublikasi Prezidentining 2007-yil 29-oktabrdagi “Sug‘oriladigan 
yerlarning 
meliorativ 
holatini 
yaxshilash 
tizimini 
tubdan 
takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PF-3932-sonli farmoni,
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2007-yil 31-oktabrdagi 
“O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi sug‘oriladigan 
yerlarning meliorativ holatini yaxshilash jamg‘armasi faoliyatini tashkil 
etish to‘g‘risida”gi PQ-718-sonli qarori, O‘zbekiston Respublikasi 
Vazirlar Mahkamasining 2007-yil 21-dekabrdagi “O‘zmeliomashlizing” 
davlat lizing kompaniyasini tashkil etish to‘g‘risida”gi 266-sonli qarori, 
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2008-yil 19-martdagi “2008-
2012-yillarda sug‘oriladigan yerlarning meliorativ holatini yaxshilash 
Davlat dasturi to‘g‘risida”gi PQ-817-sonli qarori va boshqalarni kiritish 
mumkin.
Bundan tashqari “Qishloq taraqqiyoti va farovonligi yili” Davlat 
dasturida belgilab berilgan chora tadbirlarning to‘rtinchi yonalishi 
-
2008-2012-yillarda sug‘oriladigan yerlarning meliorativ holatini 
yaxshilash davlat dasturida ko‘zda tutilgan chora-tadbirlar tizimining 
izshil amalga oshirilishiga, ya’ni ekin maydonlarining meliorativ 
ahvolini yaxshilash, faoliyat ko‘rsatayotgan irrigatsiya-melioratsiya 
obyektlarining tegishli texnik holatini ta’minlash, ixtisoslashgan suv 
xo‘jaligi, qurilish va ekspluatatsiya tashkilotlarining moddiy-texnika 
bazasini mustahkamlash, ularni zamonaviy texnika bilan jihozlash 
masalalariga alohida e’tibor qaratishdir. Bundan tashqari mazkur 
dasturda sug‘orishning tejamli usullarini, jumladan, tomchilatib 
sug‘orishni joriy qilishga ham alohida e’tibor qaratilgan. Unda tegishli 
asbob-uskunalar va tizimlarni mamlakatimizning o‘zida ishlab 
chiqarishni tashkil etgan holda 2009-2020 yillarda tomchilatib sug‘orish 
tizimlarini joriy etish dasturini ishlab chiqish nazarda tutilgan. Bundan 
tashqari respublika viloyatlarida 2009-yilda jami 3710 gektar maydonda 
tomchilatib sug‘orishni joriy etish mo‘ljallangan edi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2013-yil 19-apreldagi PQ-
1958-sonli Qarori bilan tasdiqlangan “2013-2017 yillar davrida
sug‘oriladigan yerlarning meliorativ holatini yaxshilash va suv 
resurslaridan oqilona foydalanish Davlat dasturi” qabul qilingan va u 
bo‘yicha chora-tadbirlar amalga oshirildi.

---

27 
Sug‘oriladigan yerlarning meliorativ holatini yaxshilash tadbirlarlariga 
davlat budjetidan ajratilgan mablag‘lar 2.1-rasmda keltirilgan.