Iqtisodiyotda axborot komplekslari va texnologiyalari” 1-mavzu. Iqtisodiyotda axborot kommunikatsiya texnologiyalarining o‘rni va ahamiyati

Ma’lumotlarning yagona bazasi ko‘p foydalanuvchilar ishini ta’minlaydi. Ma’lumotlarning taqsimlangan bazasidan foydalanish sanoat SUBD (MS SQL Server, Oracle, Informix, DB2) asosida tavsiya etiladi. Ko‘rsatilgan SUBD tranzaksion mexanizm, kirishni chegaralash vositasi, tarmoq butunligini qo‘llab quvvatlash vositasi va ma’lumotlarning qarama-qarshi emasligini o‘z ichiga oladi. Ma’lumotlarning taqsimlangan bazasini qo‘llash ma’lumotlar xavsizligining zaruriy darajasini ta’minlashga imkon beradi, bank dasturchisi esa ilovalarning mazmundor qismini optimallashtirishga imkon beradi.
Real vaqt rejimida ishlash. Real vaqt rejimida boshqaruv ta’siriga tizim reaksiyasi tizim boshqarayotgan jarayon kechish tezligiga mos bo‘lishi kerak.
Ishning xavfsizligi va ishonchliligi. To‘xtab qolgan dasturiy ta’minot yoki vuz hujumlar hududiy taqsimlangan bank axborot tizimida miqdoriy (zarar hajmi) yoki sifat (imij tushishi, muvaffaqiyatsizlik, kelishuvlar va hokazo ) soxta natijalarga ega bo‘lishi.
Avtomatlashtirilgan bank tizimi tamoyillari orasida quyidagilar ajralib turadi:

• 
  Foydalanuvchilarning dinamik ish o‘rni tamoyillari. Avtomatlashtirilgan bank tizimi foydalanuvchisining ish o‘rni dinamik jihatdan tuziladi (quriladi) va foydalanuvchiga tayinlangan hujjatlarni to‘plash, hujjatlarni qayta ishlash bosqichlari, taqdim etilgan huquqlar to‘plami bilan manzil (ism) sifatida belgilanadi. Foydalanuvchi tizimiga o‘z ismi bilan kirib, uning mayayyan hujjatlari bilan ishlaydi. Agar foydalanuvchi uchun (yoki uning bo‘limlari) u ishlaydigan hujjatlar to‘plami o‘zgarsa, mos ravishda uning ish o‘rni ham qayta sozlanadi. Boshqacha qilib aytganda, barcha dinamik ishlar sozlanishi: tizim joylari tizim ishga tushirulguncha va ish jarayonida zarur bo‘lganda yuz beradi. Bunda konkret foydalanuvchi identifikatoriga (guruh bilan bo‘lishi ham mumkin, ya’ni bank bo‘limlari identifikatori bilan) konkret hujjatlar va ularni qayta ishlash bosqichlari tayinlanadi.
  
• 
  Bankning elektron hujjat yuritish tizimida bazalash tamoyillari. Bankning elektron hujjat yuritish tizimi — yaratish, modifikatsiyalash va bank ichida bo‘lgani kabi bank va mijoz o‘rtasida, bank va fiiliallarida, banklar yoki hisob-kitob (to‘lov) tizimlar tomonidan elektron hujjatlarni uzatishning amaliy telekommunikatsion muhiti. Ushbu tamoyilga rioya qilish barcha tashqi hujjatlar majburiy tartibda elektron hujjatlarni yuritish tizimiga tushadi va boshqa bank ilovalari elektron hujjat yuritish tizimi orqali qabul qilib va jo‘natib hujjatlar bilan ishlaydi. Bankning elektron hujjatlarni yuritish tizimining o‘zi tashqi telekommunikatsion tarmoqlarning global aloqasi foydalanilishi mumkin, masalan, SPRINT, Internet yoki RF MB.
  
• 
  Hujjatlarni qayta ishlashning Online- va Offline- texnologiyalaridan birga foydalanish tamoyillari. Online-texnologiyasi vaqtning real rejimida hujjatlarning avtomatik generatsiyalanish operatsiyasi (simlar) daqiqasida hujjatlarni qayta ishlanishiga (simlarni etkazib berish) imkon beradi. Offline- texnologiyasi hujjatlarni avtomatik tarzda qayta ishlash, foydalanuvchining ish joyiga simlar generatsiyasiga, keyinchalik ularning operatsiya kunining yadrosida hisob bo‘yicha tarqatish uchun elektron hujjatlarni yuritish tizimi orqali tarqatilishiga imkon beradi. Ushbu tamoyilga rioya qilish foydalanuvchining ish joyini dinamik (operatsiya kunining yadro hisob ma’lumotlari bazasi serveri bilan mavjudligiga qarab) jihatdan ushbu texnologiyalardan istalganida qurish mumkinligini anglatadi.
  

•