"iqtisodiyot va menejment "

Ishdan qoniqish omillari 
T/r 
Boisiy omillar (qoniqmaslik manbalari) 
T/r 
Motivatsiya (yuqori qoniqtirish 
manbalari) 
1. 
2. 
3. 
4. 
5. 
6. 
Korxona va ma`muriyat siyosati. 
Mehnat sharoiti. 
Ish haqi. 
Ishchilar bilan o`zaro munosabat. 
Mehnat xavfsizligi. 
Mehnat 
intizomini 
nazorat 
qilish 
darajasi.
1. 
2. 
3. 
4. 
5. 
Yutuqlarga erishish. 
Xizmat 
pillapoyalari 
bo`yicha 
ko`tarilish. 
Yuqori mas`uliyat. 
Natijani tan olish va qo`llab-quvvatlash. 
Ijodiy va xizmat doirasida o`sish 
imkoniyati. 
Gertsbergga binoan, ikkita asosiy kategoriya kiritildi, bular «gigienik omillar» 
va «motivatsiya». Gigienik omillar ish bajariladigan atrof-muhit bilan, motivatsiya 

---

164 
esa – ishning xarakteri va mohiyati bilan bog’liq. Agarda gigienik omillar yetarlicha 
bo`lsa, o`z-o`zidan ishdan qoniqishni keltirib chiqarmaydi va biror bir narsaga 
odamni motivlantira olmaydi. Bunday farqli ravishda gigienik omillarning yoki 
doimiy motivatsiyaning bo`lmasligi ishdan qoniqmaslikni keltirib chiqarmaydi. Lekin 
ularning to`liq me`yorda bo`lishi qoniqishni keltirib chiqaradi va ishchilarni faoliyat 
samaradorligini oshirishga motivlantiradi.
Gertsbergning motivatsiya nazariyasining Maslou nazariyasi bilan o`xshashligi 
katta. Gertsbergning gigienik omili Maslouning birlamchi ehtiyojlar bilan motivatsiya 
esa ikkilamchi ehtiyojlar bilan mos kelsa, ammo bir joyda ular bir-biriga qarama-
qarshi bo`ladi. Maslouning fikricha, gigienik omil hatti-harakatning u yoki bu 
yo`nalishini belgilaydi. Agar rahbar bu ehtiyojning bir qismini qondirsa, unga 
javoban ishchi yaxshi ishlaydi. Gertsberg esa aksincha o`ylagan, uning fikricha ishchi 
gigienik omillar amalga oshirish noto`g’ri va adolatsiz holatlargagina e`tibor beradi. 
Gertsbergning bu nazariyasi ko`pgina tashkilotlarda muvaffaqiyatli amalda 
qo`llanilgan bo`lsa, kamchiliklari ham bor edi. Bu asosan izlanish usuli bilan bog’liq 
edi. Odamlarning ehtiyojlari turli xil bo`lganligi sababli motivlantiruvchi omillar ham 
har xil bo`ladi.