Iqtisodiyot tarmoqlari yuklarini tashishni tashkil etish

3. Savdo tarmoqlari yuklarini tashish
Savdo tarmoqlari yuklarini to‘rtta guruhga ajratish mumkin.
1-guruh yuklarga go‘sht va go‘sht mahsulotlari, sut va sut mahsulotlari, pivo va alkogolsiz chanqovbosti ichimliklar, non kiradi. Bu mahsulotlar tayyorlovchi korxonalardan bevosita savdo tarmoqlari va umumovqatlanish tashkilotlariga tashiladi.
2-guruh yuklarga shakar, tuz, aroq-vino ichimliklari, sovun, gugurt va shunga o‘xshash tovarlar bevosita mahalliy sanoat korxonalaridan yoki temiryo‘l bosh bekatlaridan tashiladi.
3-guruh yuklarga qandolat mahsulotlari, tayyor ustki va oyoq kiyimlar, gazlama, attorlik va madaniy tovarlar kiradi.
4-guruh yuklarga ulgurji savdo bazalaridan yoki turli savdo tashkilotlari omborxonalaridan tashiladigan va boshqa turdagi tovarlar kiradi.
Savdo-sotiq yuklarining xususiyatiga qarab yuklarni tashishda foydalaniladigan transport vositalari yuklarning ishonchli saqlanishini, kuzov hajmining kengayishini, yuk ortish-tushirish ishlarini mexanizasiyalashni, yuklarga tamg‘a bosib, zarur bo‘lganda seksiyalarda tashishni ta’minlashi kerak.
Transport vositasining turi va yuk ko‘taruvchanligini tanlashda tovarning xususiyatiti, jo‘natilayotgat yuk massasini, tashish vaqtini, muhit haroratini, savdo tarmoqlariga tez etkazib berilishini e’tiborga olish kerak.
Oziq-ovqat mahsulotlarini tashishda foydalanilayotgan transport vositasida mahalliy sog‘liqni saqlash tashkiloti tomonidan berilgan sanitar pasporti, haydovchi tibbiyot daftarchasi bo‘lishi kerak. Transport vositasi har kuni yaxshilab tozalanishi va grafik asosida dezinfeksiya qilinishi shart.
Non mahsulotlari lotok yoki konteynerlarda maxsus transport vositalarida tashiladi. Lotok va konteynerlar qo‘lda yuklanadi va tushiriladi. Umumiy tashish hajmining 18-20 foizini tara massasi tashkil qiladi. Savdo do‘konlariga non qat’iy belgilangan grafik asosida tashiladi.
Un qopga solinib, bortli avtomobil va tirkamalarida, kuzovda harorati bir xilda turuvchi maxsus furgon avtomobillar, shuningdek, qopda paket usulini qo‘llagan holda yassi tagliklarga joylab ham tashiladi. Bunda yuklab-tushirish ishlari mexatizasiyalashadi. Qopda un tashish quyidagi kamchiliklarga ega: har bir qopga to‘g‘ri keluvchi un isrofi 300 g ni tashkil qiladi, unning sifati yomonlashadi, qon tayyorlash uchun material xarajati ortadi. Maxsus transport vositasidan foydalanib, tarasiz usulda un tashilganda yuk ortishdagi kamchiliklar tugatiladi. Bu transport vositasi kuzovi vertikal joylashgan sisterna shaklida bo‘lib, unni o‘zida o‘rnatilgan kompressor yordamida siqilgan havo yordamida 25 metr balandlikka va 50 metr uzunlikka uzata oladi. Elevator va non zavodlarida un sisternaga un minorasidan kompressor yordamida trubalar orqali yuklanadi. Bunday transport vositasining un tashishda qo‘llanilishi un isrofini tugatadi va yuk ortish-tushirish ishlarida mehnat sarfi kamayib, xalq xo‘jaligiga katta foyda keltiradi.
Tez ayniydigan mahsulotlar haroratni bir xilda saqlab turuvchi va sovutgichli berk furgon kuzovli avtomobil va yarim tirkamalarda tashiladi. Haroratni bir xilda saqlab turuvchi transport vositalarida tez ayniydigan mahsulotlar sovutilgan va muzlatilgan holatda tashish ta’minlanadi.
Sanoat savdo yuklari paket holida va konteynerlarda furgon kuzovli maxsus transport vositalarida tashiladi. Tashishda konteyner va paket usuli qo‘llanilganda orqa borti ko‘tariladigan va krani bor o‘zi yuklovchi (tushiravchi) avtomobillardan foydalaniladi.
Savdo va umum ovqatlanish tashkilotlari yuklarini tashishda ilg‘or qo‘llash usullari tufayli maxsus transport vositalaridan foydalaniladi, tashishning konteyner va paket usuli qo‘llaniladi, yuk ko‘taruvchanligiga qarab avtomobil saroyi tarkibi takomillashadi, tashishni operativ rejalashtirish va tarqatuvchi marshratlarni tanlashda EHMni qo‘llash, dispetcher orqali boshqarish ishlarini yaxshilash imkoni tug‘iladi.