|
2.4. Prognozlash maqsadi
Prognozning maqsadi – bozorga ta`sir qiluvchi omillarni, shu bilan birga, xo`jalikning umumiy ahvoli, tuzilmaviy siljishlar, investitsion faollik, fan-texnika taraqqiyotining iste`molchi va ishlab chiqaruvchilarga ta`sir ko`rsatishi, an`anaviy mahsulotlardan tashqari korxonaning barqarorligi va raqobatbardoshligiga olib keluvchi «pioner» (yangi) mahsulot ishlab chiqarish istiqbolida yuzaga kelishi mumkin bo`lgan holatlarini belgilashdadir.
PROGNOZ (Basharot) – bu, korxona, obyekt yoki hodisaning
kelajakdagi ahvoli va ularni amalga oshirish variantlari va
muddati to`g`risidagi ilmiy jihatdan asoslangan mulohazadir.
Rejalashtirish va prognozlashtirish o`zaro aloqada bo`lgan ikkita jarayon bo`lib, xo`jalik faoliyatini avvaldan bajarilgan hisob-kitoblar, eng kam tavakkalchilik va eng yuqori natijalarga erishish asosida yuritishni ko`zda tutadi.
Prognozlarni ishlab chiqish jarayoni prognoz qilish, ya`ni kelajakni hozirgi paytdan kelib chiqqan holda oldindan ko`ra bilish deb ataladi.Rejalashtirish – qaror qabul qilishning uzluksiz bir jarayoni bo`lib, bu jarayon davomida korxona faoliyati va rivojlanishining maqsad va vazifalari atrofda ro`y berayotgan o`zgarishlarni inobatga olgan holda vaqt bo`yicha aniqlanadi va belgilanadi hamda ularni amalga oshirish uchun resurslar aniqlanadi.
Mazmuniga ko`ra, rejalashtirish texnik-iqtisodiy va tezkor-ishlab chiqarish turlariga bo`linadi.Texnik-iqtisodiy rejalashtirish korxona faoliyatining barcha (iqtisodiy, texnik, ijtimoiy va hokazo) jihatlarini qamrab oluvchi rejalashtirish turi bo`lib, asosan bir yilga mo`ljallangan iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanish rejasi shaklida amalga oshiriladi.
Mazkur rejalashtirish turining soddalashtirilgan ko`rinishi ko`pincha korxona faoliyatining yillik rejasi deb ataladi.
Korxonalar faoliyati va iqtisodiyotda rejalashtirishdan tashqari prognoz qilish ham katta rol o`ynaydi. Prognoz qilish xo`jalik faoliyati yurituvchi subyektning istiqbolda yuzaga kelishi mumkin bo`lgan holatlarni ilmiy asoslagan holda avvaldan ko`ra bilishini ifodalaydi.
Prognoz qilish rejalashtirish tavsifida o`z aksini topadi: ishlab chiqarish va korxona iqtisodiy hayotining boshqa jihatlarini strategik rejalashtirish –o`rta va uzoq muddatli prognozlar asosida hamda joriy rejalashtirish – qisqa muddatli prognozlar asosida ishlab chiqiladi. Bu yo`nalishlarning ikkalasi ham o`zaro uzviy aloqada o`lib, ishlab chiqarish strategiyasini fan-texnika taraqqiyoti va hayotning real voqeligi bilan bog`laydi.
Xulosa
Sanoat ishlab chiqarishini rejalashtirish boshqaruv tizimining ajralmas qismidir. U yordamida milliy iqtisodiyotning eng muhim tarmog`i – sanoatning rivojlanishiga taalluqli bo`lgan ko`rsatkichlar muayyan vaqtga belgilanadi. Rejalashtirish o`zining tegishli tamoyil va usullariga ega va ular iqtisodiyot nazariyasida alohida o`rin egalladi. Sanoat ishlab chiqarishni rivojlantirish uchun aniq topshiriqlar berilishi kerak va ular reja shaklida aks etadi. Sanoat rejasi 12 bo`limdan iborat. Sanoat rejasini tuzish eng murakkab ishlardan biri hisoblanadi. CHunki bunda taraqqiyotning barcha tomonlarini oldindan ko`rish, yahni bashorat qilish hamda bu taraqqiyotni tahminlovchi iqtisodiy va texnik salohiyatning samarali variantlarini qidirib topish kerak bo`ladi.Mustaqillik yillarida rejalashtirishni takomillashtirish borasida anchagina ishlar amalga oshirildi. Lekin xalq xo`jaligini, jumladan, sanoatning rejali, mutanosib rivojlanishining bir qator muammolari hali o`z yechimini topgani yo`q. SHu sababli bu sohada ilmiy tadqiqot ishlarini kuchaytirish va demokratik davlat, bozor iqtisodiyotining talablariga javob beradigan rejalashtirishni yaratish zarur. Biznes -rejaning ishlab chiqarish bo'limidagi yakuniy strategik qaror uskunalar, asboblar va ish markazlarining maqbul joylashishini baholash va tanlashdir. Ushbu protsedura uskunalarni joylashtirishni rejalashtirish deb ataladi. Maqsad - asbob -uskunalar, asboblar, ish markazlari va joylarni ishlab chiqarish jarayonining samaradorligini maksimal darajada oshirib, odamlarga va ko'pincha iste'molchilarga ulardan foydalanish qulay bo'lishi uchun jismonan joylashtirish.
Uskunaning joylashishini rejalashtirish zarur bo'lgan bo'sh joyni baholashdan boshlanadi. Bu bosqichda firma qaysi ishlab chiqarish maydonlarini, asboblar va asbob -uskunalarni saqlash uchun xonalarni, omborlarni, ustaxonalarni, ishchilar uchun dam olish xonalarini, ofislarni va boshqalarni aniqlashi kerak. u normal ishlab chiqarish jarayonini ta'minlash uchun kerak bo'ladi. Keyin, ishlab chiqarish rejalariga asoslanib, kompaniya uskunaning turli konfiguratsiyasi va joylashishini uning operatsion samaradorligi nuqtai nazaridan baholashi mumkin. Bunday holda, turli xil usullar va vositalar firmalarga echim ishlab chiqishda yordam beradi - boshlang'ich miqyosli rejalar va xaritalardan tortib to murakkabgacha. kompyuter dasturlari bu sizga katta hajmdagi o'zgaruvchan ko'rsatkichlarni qayta ishlashga va mashinalar, asboblar va boshqa uskunalarni joylashtirish rejalarining turli variantlarini chop etishga imkon beradi.Ishlab chiqarish jarayonini jismoniy tashkil etishda uchta asosiy yondashuv mavjud. Ishlab chiqarish jarayonining sxemasida barcha elementlar (ishchi markazlar, uskunalar, bo'limlar) ishlab chiqarish maydonlarida ular bajaradigan funktsiyalar o'xshashligiga qarab yig'iladi. Uskunalar va ish joylarini joylashtirishning ikkinchi usuli - uskunalarni joylashtirishning chiziqli (yoki oqimli) sxemasi. Bunda ishlab chiqarish jarayonining tarkibiy qismlari kosmosda tovar ishlab chiqarishning ketma -ket bosqichlariga muvofiq taqsimlanadi. Uchinchi yondashuv - bu mahsulotning aniq joylashuvi tufayli joylashuv. U ta'sirchan kattaligi yoki boshqa sabablarga ko'ra ishlab chiqarilgan mahsulot bir joyda, butun ishlab chiqarish jarayonida o'zgarmas holatda qolishi va unga materiallar, asboblar, uskunalar va xodimlar etkazib berilishi kerak bo'lgan hollarda qo'llaniladi. Bunday maketlarga samolyot qurilishidagi angarlar yoki kema qurilishidagi tersanalar misol bo'la oladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
