|
Statistikalarga to’xtaladigan bo’lsak, 2018-yil Yanvar-Sentyabr va 2019-yil Yanvar-Sentyabr oylarida Yuridek shahslarda ishlovcholarning o’rtacha oylik nominal hisoblangan ish haqi
2018-yil 2019-yil Foizda
O'zbekiston Respublikasi
|
1 687,1
|
2 213,4
|
131,2
|
Qoraqalpog'iston Respublikasi
|
1 612,2
|
2 088,1
|
129,5
|
viloyatlar:
|
Andijon
|
1 543,4
|
2 007,0
|
130,0
|
Buxoro
|
1 579,2
|
2 014,1
|
127,5
|
Jizzax
|
1 424,5
|
1 854,6
|
130,2
|
Qashqadaryo
|
1 504,7
|
1 858,8
|
123,5
|
Navoiy
|
2 232,2
|
2 841,3
|
127,3
|
Namangan
|
1 312,0
|
1 813,7
|
138,2
|
Samarqand
|
1 317,9
|
1 802,5
|
136,8
|
Surxondaryo
|
1 351,1
|
1 796,1
|
132,9
|
Sirdaryo
|
1 430,3
|
1 902,1
|
133,0
|
Toshkent
|
1 888,1
|
2 387,7
|
126,5
|
Farg'ona
|
1 378,8
|
1 816,4
|
131,7
|
Xorazm
|
1 378,7
|
1 880,0
|
136,4
|
Toshkent sh.
|
2 394,0
|
3 194,0
|
133,4
|
Xulosa
Mahsulot va daromadlarni taqsimlash ham doim bir xil bolmay,
balki shu davrda amal qilib turgan iqtisodiy munosabatlar tizimiga,
jumladan mulkchilik munosabatlariga bogiiq boiadi. Ishlab chiqarishning
moddiy shart-sharoitlari, ya’ni kapitalga mulkchilikning
turli shakllari mavjud boigan, yerga esa davlat mulki boiib turgan
sharoitda Yaratilgan milliy mahsulot mulk egalari (davlat, jamoa, xususiy,
shaxsiy) va ishchi kuchining egasi boigan ishchi-xizmatchilar
o‘rtasida taqsimlanadi.
2. Yaratilgan yalpi ichki mahsulotning uning ishlab chiqaruvehilari
o‘rtasida mehnatning miqdori, sifati va unumdorligiga qarab
taqsimlanadigan qismi ish haqi deb yuritiladi.
3. Ish haqining asosiy vazifasi ishchi va xizmatchilaming hayot va
mehnat sharoitini yaxshilash, boshqacha qilib aytganda, mehnat me’yori
bilan iste’mol me’yori o‘rtasidagi bogliqlikni ta’minlashdan iboratdir.
4. Ishchi uchun qanday shaklda va qancha miqdorda ish haqi olishi
emas, balki unga qancha miqdorda tovarlar va xizmatlar sotib olishi
mumkinligi muhim. 0 ‘z-o‘zidan aniqki, real ish haqi nominal ish
haqiga va xarid qilinadigan tovarlar narxiga bogiiq. Shunday ekan,
real ish haqi, boshqa sharoitlar bir xil bolganda, nominal ish haqiga
to‘g‘ri mutanosibdir va iste’mol buyumlari va xizmatlar narxining darajasiga
teskari mutanosibdir.
5. Real ish haqi uch omil bilan aniqlanadi: birinchidan, nominal
84 0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 7-fevraldagi
“0 ‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha harakatlar
strategiyasi to‘g‘risida”gi, PF-4947-sonli Farmoni, 8-ilova. № 215.
ish haqining miqdori bilan; ikkinchidan, amaldagi soliqlar yuki bilan;
uchinchidan, iste’mol tovarlari narxlari darajasi bilan.
6. Ishchilaming ish haqini tabaqalashtirish eng awalo davlat tarif
tizimi yordamida amalga oshiriladi. Tarif tizimi yordamida tarmoqlar
va mamlakat mintaqasi bo‘yicha, ular ichida esa ishlab chiqarish turlari,
turli toifadagi xodimlar malakasi va mehnat sharoitlariga qarab
ishchi va xizmatchilaming ish haqi darajasi tartibga solib turiladi.
7. Ko‘pchilik mamlakatlarda mehnat munosabatlarining rivojlanishidagi
ishsizlikni ijtimoiy kafolatlash, ishlovchilaming mehnat sharoitini
yaxshilash va ish haqini oshirish imkoniyatlari bilan bog‘liq
muammolami hal qilishda kasaba uyushmalari asosiy rol o'ynaydi.
8. Kasaba uyushmalari o‘zlarining iqtisodiy vazifalarini amalga oshirishlarida
manfaatlari himoya qilinayotgan mehnatkashlar guruhining
kasbiy ixtisosligi xususiyatlaridan kelib chiqqan holda yopiq
(tor) yoki ochiq (keng) turda tashkil etilishi mumkin. Yopiq turdagi
kasaba uyushmalari ish haqi darajasini oshirish uchun ishchi kuchi
taklifini qisqartirishga harakat qilsalar, ochiq turdagi kasaba
uyushmalari ish haqi darajasi bo‘yicha shartnoma tuzishda korxona
ma’muriyatiga bevosita ta’sir o‘tkazishga harakat qiladilar.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati:
1.Xodiyev B.Y, Shodmonov Sh.Sh “Iqtisodiyot Nazaryasi” 12-Bob 341-360 betlar.
2.Abdurahmonov Q.H., Bozorov N., Volgin N. Va boshqalar. “Mehnat iqtisodiyoti va sotsiologiyasi”. Toshkent: “O’qituvchi”-2001 yil. 156-279 va 327-340 betlar.
3.Abdurahmonov Q., H.Xolmo’minov Sh.R. Mehnat iqtisodiyoti va sotsiologiyasi”. Toshkent-2004 yil, 97-125 betlar.
4.Dodoboev Yu.T., Xudoyberdiyev A. “Mehnat iqtisodiyoti va sotsiologiyasi”. Farg’ona-2001 yil, 212-235 betlar.
5.Karimova O., G’afforov Z. “Davlat va huquq asoslari”. Toshkent: “O’qituvchi”-1995 yil, 423-433 betlar.
6.Usmonov S.N., Dodoboev Yu.T. “Bozor iqtisodiyoti asoslari”. Toshkent: “Fan”-1999 yil, 90-92 betlar.
8.O’zbekiston Respublikasining Mehnat Kodeksi. Toshkent: “Adolat”-1996 yil, 72-80 betlar.
Foydalanilgan internet saytlar
Aim.uz
www.Stat.uz O’zbekiston Respublikadi Statestika qo’mitasi rasmiy sayti
www.Wikipedia.com
www.cairn.info
Do'stlaringiz bilan baham: |
