Iqtisodiyot” kafedrasi

Monopol raqobat bozori to`liq raqobatlashmagan bo`lib, unda

qatnashadigan firmalar soni ko`p bo`lib, ularning har biri o`z tovarlari

narxini ma`lum chegarada nazorat qiladi, ya`ni ular kichik bo`lsa ham

monopol hokimiyatga ega.

Monopsoniya - xaridor bitta bo`lib, sotuvchilar ko`p bo`lgan bozor.

Monopol hokimiyatda narx chekli xarajatdan yuqori bo`ladi.

Monopol hokimiyatda narx oshadi, ishlab chiqarish hajmi kamayadi,

natijada bu firmaning daromadini oshishiga va iste`molchilar turmush

darajasining pasayishiga olib keladi.

Raqobatlashgan bozorda firma maksimal foyda oladi, agar u chekli

daromad chekli xarajatga teng holatni ta`minlaydigan hajmda mahsulot

ishlab chiqarsa, MR MC. Bunday mahsulot hajmi optimal bo`ladi.

Monopolist ham shu optimal ishlab chiqarish shartiga amal qilishi kerak

bo`ladi. Sof monopolist tovariga bo`lgan talab ham bozor talabi

hisoblanadi. Monopolist o`z tovari narxini oshirsa unga talab kamayadi va

aksincha, monopolist tovar narxini tushirsa unga talab ortadi.

Monopol hokimiyatni xuddi ushbu usulda aniqlashni 1934 yilda

iqtisodchi olim Abba Lerner tomonidan taklif qilinganligi uchun, bu

ko`rsatgich Lernerning monopol ko`rsatkichi degan nomni olgan. tashkilotning shtatlar tarkibi mustaqil ravishda ish tavsiflarida tavsiflangan xodimlar o'rtasida mavjud mehnat taqsimotini birlashtirgan holda ishlab chiqadi va tuzatadi. Kadrlar jadvali, ma'lum bir lahzada kasbiy malakalarning soni to'g'risida vaziyatni belgilab, ma'lum bir amal qilish muddatining hujjati bo'lishi kerak. Eng maqbul davr bir yil bo'lishi mumkin.

Mehnat resurslari sonining ko'rsatkichlari vaqtning aniq bir nuqtasi (bu yoki boshqa sana) bo'yicha hisoblanadi va o'rtacha ma'lum bir davr (oy, yil) bo'yicha hisoblanadi. Ikkala holatda ham ikkita ko'rsatkich qo'llaniladi: ishchilarning ish haqi soni va ish bilan band bo'lgan odamlar soni.

Korxonaning ish haqi fondiga korxonaning asosiy faoliyati bilan shug'ullanadigan, bir kundan ortiq muddatga doimiy va vaqtincha ishlashga yollangan barcha xodimlar, shuningdek, kamida 5 kun muddatga yollangan, ushbu korxonada ish haqi oladigan, asosiy bo'lmagan ishlarda ishlovchi xodimlar kiradi. ular ish safari, ta'tilda, malaka oshirish kurslarida, boshqa tashkilotda shartnoma asosida ishlaydi. Ish haqi fondiga boshqa tashkilotlarga shartnoma bo'yicha vaqtincha tayinlangan xodimlar, agar ular asosiy ish joylarida ish haqi olmasa, ishlab chiqarish amaliyotini o'tayotgan o'quv yurtlari talabalari, yarim kunlik ishchilar kiradi.

Ish haqi raqami bilan bir qatorda, aslida ish bilan band bo'lganlar sonini bilish muhimdir. Korxonalar uchun qatnashish raqami ham ma'lum bir qiymatga ega (ishga kelgan odamlar soni.) Qatnashchilar soni ish bilan band bo'lganlar sonidan ishdan bo'shash vaqti bilan farq qiladi.

Mehnat resurslari sonining doimiy o'zgarishi tufayli o'rtacha ko'rsatkichlar hisoblanadi.

Korxona ishchilarining o'rtacha soni (SSH) - bu formulada hisoblab chiqarilgan va shu kunga ketgan xodimlarni hisobga olgan holda, ma'lum bir kun uchun ish haqi bo'yicha ishchilar soni.

Davrdagi barcha kunlar uchun ish haqi yig'indisi

H ss \u003d davrdagi kalendar kunlar soni

Xodimlar soni - bu kun davomida ish joyiga haqiqatan ham boradigan ish haqi bo'yicha ishchilar soni.

Barcha ish kunlari uchun tashriflar yig'indisi

H xia \u003d davr uchun ish kunlari soni

Mehnat resurslariga tashrif buyurish va ish haqi soni o'rtasidagi farq kunlik ishdan bo'shashishlar sonini (ta'til, kasallik, ish safari va boshqalar) tavsiflaydi.

Vaqt bo'yicha va o'zgarish tezligi bo'yicha mehnat resurslarining miqdoriy xususiyatlari mutlaq va nisbiy ko'rsatkichlar yordamida yaxlitlanadi: mutloq o'sish, o'sish va o'sish sur'atlari, mehnat resurslari.