Iqtisodiyot” kafedrasi “Mikoiqtisodiyot”

MSB = MPB + MEB

Bu yerda: MSB – ijtimoiy chekli yutuq

MPB – xususiy chekli yutuq

MEB –tashqi chekli yutuq

Ijtimoiy tashqi samaraga maorifni va ilmiy izlanishlarni keltirish mumkin. Maorif yaxshi yo`lga qo`yilsa, bundan jamiyatning har bir a`zosi yutuqqa erishadi. Huddi shunday ilmiy izlanishlardagi kashfiyotlardan ham jamiyat va uning a`zolari yutadi. Har bir shaxs ta`lim olayotganda o`zi oladigan yutuqni o`ylashi mumkin, lekin, bundan jamiyat qanday yutuq olishi mumkinligini o`ylamaydi, ya`ni o`zi oladigan yutuqni hisobga oladi holos. Shaxs ta`lim olishga qaror qilishdan oldin ta`limga ketadigan xarajat bilan ta`limdan olinadigan yutuqni bir-biri bilan solishtirib ko`radi. Inson kapitaliga qilingan investitsiyalar jamiyat uchun optimal bo`lgan miqdordan past bo`ladi. (2 rasm)

Bozor muvozanati Е1 xususiy chekli yutuq bilan ijtimoiy chekli xarajat kesishgan nuqtada o`rnatiladi.

MPB = MSС

Ya`ni tenglikda jamiyat oladigan chekli yutuq hisobga olinmagan. Umuman olganda ijtimoiy chekli yutuq xususiy chekli yutuqdan tashqi chekli yutuq miqdoriga katta. Shuning uchun ham, ishlab chiqarish xajmini umumiy chekli yutuq ya`ni ijtimoiy chekli yutuq chekli xarajatga teng bo`lganga qadar oshirish mumkin.

Demak jamiyat uchun samarali bo`lgan muvozanat, ijtimoiy chekli yutuq chizig`i bilan ijtimoiy chekli xarajat chizig`i kesishgan E2 nuqtada erishilishi mumkin. Natijada, samaradorlik F E2 E1 cuhburchak yuziga teng miqdorda oshadi. Umumlahtirib aytadigan bo`lsak, ijobiiy tahsqqi samarabo`lganda iqtisodiy ne`matlar samarali hajmdan kam miqdorda sotiladi va sotib olinadi, ya`ni ijobiy tashqi samarali tovarlar va hizmatlar kamroq ishlab chiqariladi.

2-rasm. Ijobiy tashqi samara