Iqtisodiyot” kafedrasi “menejment” fanidan Oʻquv-uslubiy majmua

3-chizma

Klassik yondashuv
Ilk tarixida biz boshqaruv qanday paydo boʻlganini koʻrib chiqqan boʻlsakda, 20 asr boshlarida hali ham menejmentni oʻqib oʻrganish boshlanganda bu yondashuv klassik yondashuv deb ataldi. Bu yondashuvda 2 xil nazariya mavjud, ya’ni ilmiy va umumiy ma’muriy boshqaruv. Ilmiy boshqaruv nazariyasiga Fridrix Taylor va Lilian Gerbetlar oʻz xissalarini qoʻshishdi. Ma’muriy boshqaruvga esa Henry Fayol va Max Veberlar 2 muhim xissasini qoʻshishdi. Keling ularning har birining nazariyalarini koʻrib chiqaylik.



4-chizma

Agar sizda qachon zamonaviy boshqaruv boshlanganini tasavvur qilmoqchi boʻlsangiz bu 1911 yil boʻlishi mumkin. Bu yilda Fridirix Taylor ilmiy boshqaruv printsiplari asari nashr qilindi. Bu kitobda ilmiy boshqaruv nimaligi va uni qanday qoʻllash “eng yaxshi yoʻl”ni tanlash metodikalrini tasvirlagan. Taylor Midvaledagi Pensilvaniyadagi poʻlat kompaniyasida ishlaydi. Quaker va Puritanda muhandis sifatida ishlaganda ishchilarning samarasiz ishlayotganlarini koʻp kuzatdi. Ishchilar ish davomida koʻp yollanganligini bulardan faqat uchdan biri kerakligini faximlaydi. Ishchilar malakalariga qaramasdan ish bajarishadi. Taylor bularni bimay boshqaruv metodini tashkil qila boshladi, u 20 yildan ortiq vaqt sarfladi boshqaruvning eng yaxshi 1 usulni oʻylab topishi uchun.
Taylorning Midvaledagi tajribali uni ishlab chiqarish samaradorligini aniqlashga yetakladi.U boshqaruvni oʻsha 4 ga printsiplari ham ishilar ham boshqaruvchilarning ishini rivojlantirishida baxslashdi.Haqiqatdan ham bu printsiplar ham qanday ishlaydi? Keling bunga misollar koʻrib chiqaylik.Eng yaxshi misol tajribasida yaqqol koʻrinadi.Ishchilarning har biri 92 kg keladigan temirni vagonlarga tuklashardi. Bir kunda 12, tonna yuklashgan Taulor oʻzing ilmiy boshqaruv metodini qollsh orqali bir kunda 42-48 tonna boʻlishiga ishongan turli hil ilmiy kombinatsiyalar texnika va qurollar imiy yondashuv orqali ishlatilgan soʻng ishlab chiqarish darajasi oshgan.
Bunga Taylor qanday erishgan? U ishchilarni kerkli joyga kerakli qurollar va asboblar bilan qoʻyib uning koʻrsatmalarini ishchilar aniq bajarishayotganini kuzatib ishchilarni kunlik yoki oylik maoshlarini ragʻbarlantirib, bu natijaga erishgan. Taylor metodikani boshqa ham kasblarda ham foydalangan. Oxir oqibat u ishlab chiqarishni 200 foizga oshirishga muvofiq boʻlgan. Bu metodi orqali ilmiy menejmentning otasi deb tanilgan, uning ishi Qoʻshma Shatlarda va boshqa davlatlarda ham keng tarqalgan,va uning uslubi boshqa kishilar tomonidan rivojlantirilgan, bunday yondashuvlaridan biri Frank va Lilian Gerbetlar edilar.