Iqtisodiyot fakulteti makroiqtisodiyot kafedrasi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
MIRZO ULUG’BEK NOMIDAGI
O’ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI
IQTISODIYOT FAKULTETI
MAKROIQTISODIYOT KAFEDRASI


KURS ISHI


MAVZU: INSON KAPITALINING O'TISH IQTISODIYOTIDA SHAKILLANTIRISH XUSUSIYATLARI.
Bajardi: Yoqubov Hasan
Tekshirdi:
Toshkent 2021

INSON KAPITALINING O'TISH IQTISODIYOTIDA SHAKILLANTIRISH XUSUSIYATLARI.

REJA.
KIRISH
1. Inson kapitali - eng asosiy omil.
2. Inson kapitali mazmuni rivojlanishi.
3.3. Inson kapitalining kontseptsiyasini shakllantirish
Xulosa.
Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati.

KIRISH
Mavzu dolzarbligi. Hozirgi davrda qadar iqtisodiyot, ishlab chiqarish juda ham ko'p qarashlar ,nazariyalar ,faoliyat turi , tarkibi , bosqichi ,manba resurslar tahlil qilindi va shuni takidlash zarurki eng markazda inson va inson kapitali turishi o'z amaliy ifodasini topdi. Inson kapitali menejment nazariyasining rivojlanishi bilan yuksaldi. Ishi bu robot emas balki inson sifatida qaralishi , unga moddiy-ma'naviy, psixologik yondashish ish faoliyati o'sishiga olib kelishi isbotlandi.

Ishning maqsadi va vazifalari. Ushbu kurs ishi asosiy maqsadi inson kapitali rivojlanishi bosqichlari ,iqtisodiyotdagi tutgan o'rni, mamlakatimizda qanchalik foydalana olayotganimiz va respublika salohiyatini ochib berish.
Kurs ishi ob'ekti va predmeti. Kurs ishining tadqiqot ob'ekti xalqaro inson kapitali ulushi, jahonda tutgan o'rni va respublikamiz salohiyati hisoblanadi. Predmeti respublikada ushbu sohada mavjud kamchiliklar va bilvosita ,bevosita to'siqlarga qaramasdan olib borilayotgan iqtisodiyotda tarkibiy o'zgarishlarni ischil davom ettirish , har bir sohaga o'z kasbining mutahasislarini jalb etish va kelajak avlod kadrlarni tayyorlash kabi teskor chora tadbirlarni yaxshilashdir.
Jamiyatning iqtisodiy manfaatlari va zamonaviy belgilanadi jahon va mahalliy iqtisodiyotning o'tish davri bilan bog'liq rivojlanishdan keyingi sanoat bosqichida etakchi omil ishlab chiqarish "va iqtisodiy taraqqiyot inson kapitalidir. Mamlakatimizning sotsialistik tomonidan o'tkazilgan kapitalistik ijtimoiy-iqtisodiy qurilmaga o'tishi sababli inson kapitalining ilmiy qarama-qarshilikning dolzarbligi kuchayadi.
Ishning tarkibi. Kurs ishi kirish qismi, 3 ta reja , xulosa va takliflar , foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati va jami hajmi () betdan iborat.
90-yillarning uzoq vaqtdan keyin iqtisodiy o'sish boshlandi. Biroq, bu o'sish tashqi iqtisodiy vaziyat omillari, asosan energiya narxlarining yuqori narxlari bilan ta'minlanadi. Shuning uchun maxsus ilmiy adabiyot va jurnalistika sohasidagi turli nuqtai nazarlarda zamonaviy yuqori texnologiyali texnologiyalar va inson omili yordamida ishlab chiqarish asosida barqaror iqtisodiy o'sishga o'tish usullari va vositalari. Rossiyaning iqtisodiy rivojlanishining strategik yo'li jahon iqtisodiy dinamikasining global jarayonlariga mos keladi. Globallashuv uy aloqalari va munosabatlar, bozorni o'zgartirish jarayoni iqtisodiy rivojlanish va reproduktiv jarayonlarning ko'plab omillari va ahamiyatini jiddiy ravishda qayta ko'rib chiqishga olib keladi. Iqtisodiy rivojlanishning maqsadi - bu "tashqi iqtisodiy" deb ataladigan rivojlanish omillarining milliy boyligining mutlaqi va nisbiy o'sishi. Tabiiy resurslardan farqli o'laroq, inson kapitali to'ldirildi. Qisqa tarixiy standartlarga ega bo'lgan mamlakatlarning tabiiy resurslari, iqtisodiy rivojlanishning zamonaviy chegaralariga kirish uchun zamonaviy texnologiyalarni kiritish, buni isbotlash
ijtimoiy omillar iqtisodiy o'sish barqarorligini ta'minlashi mumkin. Shu sababli, ko'plab mualliflar Rossiyada iqtisodiy o'sishning yangi sifatini ta'minlash uchun zarur deb hisoblashadi, bu asosan ijtimoiy, tabiiy resurslardan emas, balki tabiiy resurslardan foydalanishga asoslanishi kerak. Tadqiqot mavzusi dolzarbligi, shuningdek, inson kapitalining ishlab chiqarish tabiati zamonaviy xodimning ishlab chiqarish qobiliyati, ya'ni zamonaviy xodimning ishlab chiqarish qobiliyati va boshqa tomondan, xarajatlarni talab qiladi ushbu qobiliyatlarni shakllantirish va doimiy ravishda takomillashtirish bo'yicha davlat, korxona va xodimning o'zi.
Inson va uning xulq-atvoriga iqtisodiy yondashuv Bozor menejmenti amaliyotida qo'llaniladi rivojlangan davlatlar. Ko'plab xorijiy va mahalliy olimlar fan, ta'lim, sog'liqni saqlash, mehnat harakatiga sarmoya kiritishga sarmoya kiritishning muhim turi va milliy boylikning ko'payishining asosiy manbalaridan biri deb hisoblashadi. Biroq, investitsiyalarning samaradorligi, uning mezonlari va ko'rsatkichlari, inson kapitaliga ma'lum bir ta'sir kamroq ta'sir ko'rsatadi va yangi tadqiqot talab etiladi.

1. Inson kapitali - eng asosiy omil.

Eng asosiy ma'noda "inson kapitali" - bu "ishchi kuchi" uchun ishlaydigan yoki ishlashga layoqatli odamlar guruhini anglatadi. Katta ma'noda mavjud bo'lgan ishchi kuchining etarli miqdorini yaratish uchun zarur bo'lgan turli xil elementlar inson kapitali nazariyasining asosini tashkil etadi va dunyo davlatlarining iqtisodiy va ijtimoiy salomatligi uchun juda muhimdir.
• Inson kapitali - bu insonning iqtisodiy ahamiyatga ega bo'lgan ishni bajarish qobiliyatiga yordam beradigan bilim, ko'nikma, tajriba va ijtimoiy fazilatlar yig'indisi.
• Ham ish beruvchilar, ham xodimlar inson kapitalini rivojlantirishga katta miqdorda sarmoya kiritadilar
• Inson kapitali nazariyasi - bu inson kapitaliga qo'yilgan sarmoyaning haqiqiy qiymatini aniqlashga qaratilgan harakat va inson resurslari sohasi bilan chambarchas bog'liqdir
• Ta'lim va sog'liqni saqlash inson kapitalini yaxshilaydigan, shuningdek, iqtisodiy o'sishga bevosita yordam beradigan asosiy fazilatlardir
• Inson kapitali kontseptsiyasini Shotlandiyalik iqtisodchi va faylasuf Adam Smitning 18-asrdagi yozuvlaridan kelib chiqish mumkin.
Iqtisodiyotda "kapital" korxonaning sotadigan tovarlari va xizmatlarini ishlab chiqarishi uchun zarur bo'lgan barcha aktivlarni anglatadi. Shu ma'noda kapitalga uskunalar, erlar, binolar, pullar va, albatta, odamlar-inson kapitali kiradi.
1111Smit, Adam (1776). Xalqlar boyligining tabiati va sabablari to'g'risida so'rov. Mualliflik huquqi 2007 MetaLibre.
Biroq, chuqur ma'noda, inson kapitali shunchaki tashkilotda ishlaydigan odamlarning jismoniy mehnatidan iboratdir. Bu odamlar tashkilotga olib keladigan nomoddiy fazilatlarning barchasi uning muvaffaqiyat qozonishiga yordam berishi mumkin. Ulardan bir nechtasiga ta'lim, mahorat, tajriba, ijodkorlik, shaxsiyat, sog'liq va axloqiy xususiyat kiradi. Uzoq muddatda, ish beruvchilar va ishchilar inson kapitalini rivojlantirishga birgalikda sarmoya kiritganda, nafaqat tashkilotlar, ularning xodimlari va mijozlari, balki umuman jamiyat ham foyda ko'rishadi. Masalan, yangi global iqtisodiyotda kam ma'lumotli jamiyatlar rivojlanib bormoqda.
Ish beruvchilar uchun inson kapitaliga sarmoya kiritish ishchilarni tayyorlash, o'quv dasturlari, ta'lim bonuslari va imtiyozlari, oilalarga yordam berish va kollej stipendiyalarini moliyalashtirish kabi majburiyatlarni o'z ichiga oladi. Xodimlar uchun ma'lumot olish inson kapitaliga eng aniq sarmoya hisoblanadi. Ish beruvchilarda ham, ishchilarda ham ularning kapitalga qo'ygan mablag'lari to'lanadi degan kafolatlar mavjud emas. Masalan, hatto kollej diplomiga ega bo'lgan odamlar ham iqtisodiy tushkunlik paytida ish topishga qiynalishadi va ish beruvchilar xodimlarni o'qitishi mumkin, faqat ularni boshqa kompaniya tomonidan yollanganligini ko'rish uchun.Oxir oqibat, inson kapitaliga sarmoya kiritish darajasi ham iqtisodiy, ham ijtimoiy salomatlik bilan bevosita bog'liqdir kapitali nazariyasi ushbu investitsiyalarning miqdorini xodimlarga, ish beruvchilarga va umuman jamiyatga hisoblash mumkin deb hisoblaydi. Inson kapitali nazariyasiga ko'ra, odamlarga etarli sarmoyalar iqtisodiyotning o'sishiga olib keladi. Masalan, ba'zi bir mamlakatlar o'z xalqiga ko'proq oliy ma'lumotli aholi ko'proq pul ishlashga va ko'proq pul sarflashga moyilligini anglab, shu tariqa iqtisodiyotni rag'batlantirish uchun kollejda bepul o'qishni taklif qilmoqdalar. Biznesni boshqarish sohasida inson kapitali nazariyasi inson resurslarini boshqarishning kengayishi hisoblanadi.
Inson kapitali nazariyasi g'oyasi ko'pincha "iqtisodiyotning asoschisi" Adam Smitga tegishli bo'lib, u 1776 yilda uni "jamiyatning barcha aholisi yoki a'zolarining egallagan va foydali qobiliyatlari" deb atagan. Smit to'langan ish haqidagi tafovutlar ishlarni bajarishning nisbatan osonligi yoki qiyinligiga asoslanishini taklif qildi.
1111Marks, Karl. Ishchi kuchini sotib olish va sotish: 6-bob. Marxists.org
Marksistik nazariya
1859 yilda Prussiya faylasufi Karl Marks uni "ishchi kuchi" deb atab, kapitalistik tizimlarda odamlar daromadlari evaziga o'zlarining ishchi kuchini - inson kapitalini sotadi, deb ta'kidlab, inson kapitali g'oyasini taklif qildi. Smit va boshqa ilgari iqtisodchilardan farqli o'laroq, Marks inson kapitali nazariyasi to'g'risida "kelishmovchilik bilan bog'liq ikkita fakt" ga ishora qildi:
1. Daromad olish uchun ishchilar haqiqatan ham o'zlarining onglari va tanalarini qo'llashlari kerak. Biror ishni bajarish qobiliyati uni bajarish bilan bir xil emas.
2. Ishchilar o'zlarining kapitallarini "sotish" mumkin emas, chunki ular uylarini yoki erlarini sotishlari mumkin. Buning o'rniga ular ish beruvchilar bilan maosh evaziga o'z malakalarini ishga solish uchun o'zaro manfaatli shartnomalar tuzadilar, xuddi shu tarzda fermerlar hosilini sotadilar.
Keyinchalik Marks ushbu inson kapitali shartnomasi ishlashi uchun ish beruvchilar sof foyda olishlari kerakligini ta'kidladilar. Boshqacha qilib aytganda, ishchilar o'zlarining potentsial ish kuchini saqlab qolish uchun zarur bo'lgan darajadan yuqori darajada ishlashlari kerak. Masalan, ish haqi xarajatlari daromaddan oshib ketganda, inson kapitali shartnomasi muvaffaqiyatsiz tugaydi.
Bundan tashqari, Marks inson kapitali va qullik o'rtasidagi farqni tushuntirib berdi. Erkin ishchilardan farqli o'laroq, qul bo'lgan odamlar - inson kapitali - sotilishi mumkin, garchi ular o'zlari daromad qilmasa ham.
Bugungi kunda inson kapitali nazariyasi madaniy kapital, ijtimoiy kapital va intellektual kapital kabi "nomoddiy narsalar" deb nomlanuvchi tarkibiy qismlarni miqdoriy aniqlash uchun ko'proq ajratiladi.
Madaniy kapital - bu insonning yuqori ijtimoiy mavqega erishish yoki iqtisodiy foydali ish qilish qobiliyatini oshiradigan bilim va intellektual ko'nikmalarning birlashmasidir. Iqtisodiy ma'noda ilg'or ta'lim, ish joyiga xos tayyorgarlik va tug'ma iste'dodlar odamlar ko'proq ish haqi olishlarini kutib madaniy kapitalni shakllantirishning odatiy usullari hisoblanadi.
Ijtimoiy kapital vaqt o'tishi bilan rivojlangan foydali ijtimoiy munosabatlarni, masalan, kompaniyaning xayrixohligi va brendni tan olish, hissiy psixologik marketingning asosiy elementlarini anglatadi. Ijtimoiy kapital shuhrat yoki xarizma singari insoniy aktivlardan ajralib turadi, ularni ko'nikma va bilimlar bilan boshqalarga o'rgatish yoki berish mumkin emas.
Intellektual kapital - bu biznesda raqobatbardosh ustunlik beradigan biznesda hamma biladigan har bir narsa yig'indisining yuqori nomoddiy qiymati. Umumiy misollardan biri - ixtirolar va san'at va adabiyot asarlari kabi ishchilar ongining intellektual mulkidir. Mahorat va ta'limning inson kapitalidan farqli o'laroq, intellektual kapital ishchilar ketganidan keyin ham kompaniyada qoladi, odatda patent va mualliflik huquqi to'g'risidagi qonunlar va xodimlar tomonidan imzolangan ma'lumotlarni oshkor qilmaslik to'g'risidagi shartnomalar.
Tarix va tajriba ko'rsatib turibdiki, iqtisodiy taraqqiyot butun dunyo bo'ylab odamlar, ayniqsa qashshoq va rivojlanayotgan mamlakatlarda yashovchi odamlar uchun hayot darajasi va qadr-qimmatini ko'tarishning kalitidir.
Inson kapitaliga hissa qo'shadigan fazilatlar, xususan, ta'lim va sog'liqni saqlash ham bevosita iqtisodiy o'sishga yordam beradi. Sog'liqni saqlash yoki ta'lim manbalariga cheklangan yoki tengsiz kirish imkoniyatidan aziyat chekayotgan mamlakatlar ham tushkun iqtisodiyotlardan aziyat chekmoqda.
Qo'shma Shtatlarda bo'lgani kabi, iqtisodiyoti ham eng muvaffaqiyatli bo'lgan mamlakatlar kollej bitiruvchilarining boshlang'ich ish haqi miqdorining muttasil o'sishi bilan birga, oliy o'quv yurtlariga sarmoyalarini oshirishda davom etishdi. Darhaqiqat, aksariyat rivojlanayotgan mamlakatlar o'zlarining sog'lig'i va ta'limini yaxshilash uchun rivojlanib borayotgan birinchi qadamdir. Ikkinchi Jahon urushi tugaganidan beri Osiyo davlatlari Yaponiya, Janubiy Koreya va Xitoy qashshoqlikni yo'q qilish va global iqtisodiyotdagi dunyoning eng qudratli o'yinchilariga aylanish uchun ushbu strategiyadan foydalanmoqdalar.
Ta'lim va sog'liqni saqlash manbalarining ahamiyatini ta'kidlashga umid qilib, Jahon banki har yili inson kapitali indekslari xaritasini e'lon qiladi, bu ma'lumot va sog'liqni saqlash manbalaridan foydalanish butun dunyo bo'ylab xalqlarning samaradorligi, farovonligi va hayot sifatiga qanday ta'sir qilishini namoyish etadi.• Goldin, Klaudiya Inson kapitali, Garvard universiteti Iqtisodiyot bo'limi va Milliy iqtisodiy tadqiqotlar byurosi.
1111 2019 yilgi Jahon taraqqiyoti to'g'risidagi hisobot: Ishning o'zgaruvchan tabiati. Jahon banki

2. Inson kapitali mazmuni rivojlanishi.

"Inson kapitali" muammosining umumiy uslubiy jihatlarini o'rganish A. Militl, D. Rikardo, A. Marshall, K. belgisining iqtisodiy nazariy nazariy nazariyasi klasslarining ishiga bag'ishlangan. Ular iqtisodiy nazariyaning uslubiy tamoyillari ishlab chiqilgan bo'lib, ular yirik mahsulot ob'ektlari kabi ishlab chiqarishning umumiy elementlarini yanada ko'rib chiqishga ruxsat berildi.
111 Ijtimoiy tengsizlikning samaradorligi va ijtimoiy nafaqasi kontseptsiyasi bilan bog'liq ijtimoiy masalalar N. Barra, J. Weisbode, V Veisbode asarlarida aks ettirildi, v.Makmogod, S. L. Luru, M. Sordonlar, K. Elektr.
1950 yillarda tashqi iqtisodiy fan sohasidagi tadqiqotlar markazi amaldagi yuqori texnologiyali ishlab chiqarish uchun zarur bo'lgan sifatli yangi ishchi kuchini yaratish muammosi yuzaga keladigan ishchi kuchiga sarflash jarayonidan o'zgardi. Bu davrda inson kapitali nazariyasi shakllana boshlaydi, ular orasida T. Shulz, Bekker va J. Massas eng buyuk shon-sharafni qo'lga kiritgan.
Ushbu nazariya Chikago maktabi vakillari orasida eng katta mashhurlikni qo'lga kiritdi, uning markaziy uslubi, ularning iqtisodiy jarayonlarni shaxslarning afzalliklarini maksimal darajada oshirish bo'yicha iqtisodiy jarayonlarni tushuntirishdir. Inson sarmoyasi nazariyasi ushbu tamoyilni insonning turli sohalarida o'tkazishga imkon berdi.
Ta'lim, sog'liqni saqlash, migratsiya va boshqa tadbirlarga mablag 'sarflash kelajakda katta daromad olish uchun oqilona asosda ishlab chiqariladi. Shunday qilib, jismoniy kapitalni shakllantirish va inson kapitalini shakllantirish o'rtasida (mehnat sifati) muhim "o'xshashlik", shuningdek, hozirgi iste'mol zarariga zarar etkazish, kelajakda iqtisodiy rivojlanish darajasini chalg'itishi kerak Ikkalasiga ham bog'liq, har ikki turdagi investitsiyalar uning xarakteriga samarali ta'sir ko'rsatadi.
Bugungi kunda insonlar poytaxti nazariyasi mikroiqtisodiyotda, ayniqsa mehnat iqtisodiyoti doirasida yanada faol qo'llanilmoqda. U turli xil empirik tadqiqotlarda qo'llaniladi, bu ta'lim va amaliy tajribani davom ettirishga imkon beradi ish haqi. Inson kapitalining milliy davlat bo'ylab iqtisodiy o'sishiga ta'sirini aniqlash bilan ancha murakkab. G. G.Murdentning so'zlariga ko'ra, aholining sifatini yaxshilash natijasida kelib chiqadigan nazariyalarning instrumental qiymatiga e'tibor berilmayapti. Iqtisodiy o'sishning eng taniqli nazariy modellarida inson kapitali bu jarayonning mustaqil omili deb hisoblanmaydi (agar u "ishchi kuchlari" yoki "ish" omillari tarkibida keltirilgan element sifatida tahlil qilinishi mumkin. Shunga qaramay, iqtisodiy o'sishning ba'zi neoklassik modellarida inson kapitalining roli hisobga olinadi. Masalan, R. Solov modelida, investitsiyalar bilan bir qatorda texnik taraqqiyot omili, shuningdek, ishlab chiqarishning o'sib borayotgan muhandisligi ham tushuniladi, balki yaxshilanmoqda ularning sog'lig'i, ta'limi va malakalariga bog'liq bo'lgan ishchilarning samaradorligi. MyShew asarlarida D. Roer va D. Wayta kapitali jismoniy va insonga bo'linadi. Ushbu model ishlab chiqaruvchilari jismoniy kapitalning daromad ulushi 1/3, 1/3 dan 1/3 gacha bo'lgan inson kapitalining ulushi 1/3 dan 1/3 gacha, Jismoniy kapitalning sifati bir-birlarini to'ldiradi.
111 Nurev, R. rivojlanish nazariyalari: yangi iqtisodiy o'sish modellari (inson hissasi)

Past asosiy sifatkapital yuqori ishchi ko'nikmalar bilan qoplanishi mumkin va yuqori sifatli kapital asosan mehnatning past malakasi bilan amortizatsiya qilinadi. Masalan, Janubiy Koreya va Tayvan ekspertlar XX asrning 60-80 yillarida ularning iqtisodiyotining eng muhim omillaridan biri bo'lganligi uchun kompensatsiya berishdi.

Inson kapital omilidan foydalanadigan boshqa iqtisodiy o'sish modellari ham ma'lum. R. Lukas modelida inson kapitali va samaradorligini ko'rib chiqdi. U inson kapitalini, inson kapitalini tashkil etish uchun mehnat xarajatlari ulushini o'z ichiga olgan ishlab chiqarish funktsiyasini o'ziga jalb qildi, bu esa inson kapitalini yaratish va iqtisodiyotning o'rtacha darajasi bo'yicha o'rtacha darajasini o'z ichiga olgan.
V. Jismoniy va inson kapitalining o'sishi va tashqi tomondan o'sish sur'atlari bo'yicha dinamik muvozanatning rivojlanishi, ishlab chiqarishning o'sish sur'ati inson kapitalining o'sishi bilan to'liq belgilanadi. Inson kapitali tushunchasi Jahon banki tomonidan ishlab chiqilgan milliy boylikni baholash uchun ham qo'llaniladi. Ushbu talqinda milliy boylik tabiiy, reproduktiv va insoniy turdagi kapitalni o'z ichiga oladi. Shu tarzda hisoblab chiqilgan milliy boylikning tarkibi hukmronlik qiladi, bu uning oxirgi bahoidan taxminan 2/3, G'arbiy Evropa va Sharqiy Osiyo U milliy boylikning umumiy qiymatining 3/4 qismiga etadi. Ushbu model asosida inson kapitali XX asr oxirida ommaviy miqyosda ko'payishning asosiy omili hisoblanadi. Umuman olganda, bugungi kunda inson kapitalining ta'siri va keng ma'noda - iqtisodiy o'sishda jamiyatning ijtimoiy salohiyati aniq emasligini ta'kidlash mumkin.
111 Iqtisodiy rivojlanish mexanikasi to'g'risida // Pul iqtisodiyot 1998 yil. №22, p.322.
Bu, ayniqsa, inson kapitalini shakllantirishga va mavzular faoliyatida keyingi amalga oshirishga hissa qo'shadigan makroiqtisodiy ko'rsatkichlarning ta'siri bilan bog'liqdir iqtisodiy jarayon. Bu bo'shliqni ma'lum darajada to'ldiring, bu ish bu ish bilan bog'liq. Muammoning dolzarbligi va uning ilmiy istaklarining etishmasligi dissertatsiya bo'yicha o'qish mavzusini tanlash va vazifani bajarishga olib keldi.

3.Inson kapitalining kontseptsiyasini shakllantirish

"Kapital" kontseptsiyasining mazmunini ta'kidlash kerak.Turli iqtisodiy maktablar ushbu kontseptsiyani turli yo'llar bilan izohlashadi. Ilk klassik an'analarda kapital qamrovi va o'z-o'zidan turli jihat bor: mulk - mulk - ishlab chiqarish vositalarini boshqarish va kelajakda daromad olishni da'vo qilish. Marxist nazariyasida, aksincha, birinchi o'rinni ijtimoiy-sinf pozitsiyalari bilan jamoatchilik munosabatlari, mulkiy muammolar va ishlab chiqarish vositalari ustidan nazorat qilish masalalari sifatida ilgari surilgan. Neoklasskik nazariya ushbu lahzalarning ikkinchi sonini, hozirgi iste'molni rad etish va kelgusida ma'lum bir daromadni ta'minlashga olib keladigan har qanday xarajatlarni tekshirishga undaydi.Amerikalik iqtisodchi Teodor Schulz hisoblanmoqda 1960 yilda e'lon qilingan "Ta'lim kapitalini shakllantirish" kontseptsiyasining nomi, uning nazariyasi ularning qamrov manbaidan qat'i nazar, inson kapitalini aniqladi ( oilaviy byudjetlar, jamoat xarajatlari Ijtimoiy ehtiyojlar, hozirgi ishlab chiqarish xarajatlari va boshqalar), u inson kapitali unumdor tabiatning zaruriy belgilariga ega deb hisobladi, bunda qayta tiklanadigan xususiyatga ega xususiyatlarga ega.
Ayni paytda deyarli bir vaqtning o'zida Amerika iqtisodchisi Bekker tomonidan ishlab chiqilgan. U kontseptsiyani kengaytiradi: "Inson kapitali investitsiyalar bilan shakllanadi ( uzoq muddatli investitsiyalar Kapitalda) odamlarda ta'lim olish xarajatlari va ishchi kuchini ishlab chiqarish, sog'liqni saqlash, ko'chish va narxlar va daromadlarni izlashda qidirish.
Kapitalning kapital qarashlari kontseptsiyasini shakllantirish, birodarlar bo'yicha an'anaviy qarashlarni bartaraf etish jarayonida, boshqa tomondan, turli maktablarning yutuqlarini sintez qilish yo'lida davom etdi.Inson kapitalining nazariyasini tuzish va ishlab chiqarish omillari tizimida inson kapitali nazariyasining rolini ko'rsatadi.
Birlashtirilgan dasturda inson kapitali fenomeni bo'yicha ilmiy qarashlarning evolyutsiyasi sharhi, inson kapitali nazariyasini berishning uzoq muddatli va tabiiy jarayonini tuzishga imkon beradi. Kapitalning kapital qarashlari kontseptsiyasini shakllantirish, birodarlar bo'yicha an'anaviy qarashlarni bartaraf etish jarayonida, boshqa tomondan, turli maktablarning yutuqlarini sintez qilish yo'lida davom etdi. Bu milliy boylik va kapitalni kengaytirish haqidagi sharhda, XX asr boshidagi Amerika iqtisodchisi g'oyalarini kuchaytirgan. I. Fisher. U quyidagi mezonlarga javob beradigan kapital deb hisoblashni taklif qildi: ma'lum bir vaqt uchun daromad oqimini yaratish har qanday daromad har qanday kapitalning mahsuloti mavjud. Keyin kapital - bu to'planish, samarali foydalanish, unumdor foydalanish, lekin etarlicha uzoq vaqt davom ettirilib, daromad keltiradi va daromad keltiradi.
Ushbu tadqiqot mavzusi bilan bog'liq ixtisoslashgan adabiyotlarda inson kapitali tushunchasi turli xil talqinlarda keltirilgan. Biz ularning bir qismini beramiz.
Insonga ega bo'lgan va tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarish uchun ma'lum bir vaqt uchun sotib olingan bilimlar, ko'nikmalar, motivatsiyalar va energiyadan iborat bo'lib, "tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarish uchun foydalanish mumkin.

O. Toffler bizning davrimizning iqtisodiy rivojlanishidagi eng muhim qadam paydo bo'ldi yangi tizim Insonning jismoniy kuchi bo'lmagan holda boylikni olish, lekin uning aqliy qobiliyatlari. Olim "ramziy kapital" tushunchasini - bilmaydigan va bir vaqtning o'zida cheksiz bir qator foydalanuvchilarning cheksiz sonlari uchun ochiqsizlantiradi.

" inson kapitalining iqtisodiyot turlari bo'yicha tasniflangan va shu bilan quyidagi tarkibiy qismlarga ajratilgan: ta'lim kapitali, sog'liqni saqlash kapitali va madaniyat kapitali.
Amerikalik va ingliz tilidagi ingliz tili iqtisodchisi ta'kidlaganidek, inson kapitalining ilmiy-tadqiqot dasturining "Inson kapitali kontseptsiyasi" yoki "Inson kapitali kontseptsiyasining" Inson kapitali kontseptsiyasi "yoki" "qattiq yadro", insonlar resurslarini turlicha o'tkazayotgani haqida aytilgan yo'llar - nafaqat hozirgi ehtiyojlarni qondirish, balki kelajakdagi pul va pul daromadlari emas. Ular ularning sog'lig'iga sarmoya kiritishi mumkin; ixtiyoriy ravishda qo'shimcha ma'lumot olishi mumkin; birinchi taklif haqida kelishish o'rniga, eng yuqori to'lov bilan ishlashni qidirish mumkin; bo'sh ish o'rinlari haqidagi ma'lumotlarni sotib olishi mumkin; ish qobiliyatidan foydalanish uchun ko'chib o'tishi mumkin; Va nihoyat, ular yuqori malakali ish emas, balki yuqori martabali ishning o'rniga keng pullik ishlarni tanlashlari mumkin. "
Umuman olganda, iqtisodiy adabiyotda, inson kapitali, bilim, ko'nikmalari, ishlab chiqarishda qo'llaniladigan tajribalar inson kapitalida iqtisodiy adabiyotda qo'llaniladi. Shunday qilib, inson kapitali birinchi navbatda, katta ko'nikmalar, bilimlar va qobiliyatlar; Ikkinchidan, biron bir shaxs ommaviy qayta ishlab chiqarish sohasidagi shaxs tomonidan tegishli bo'lgan ko'nikma, bilimlar, qobiliyatlar mehnat unumdorligi va ishlab chiqarishning o'sishiga, iqtisodiy jihatdan ishonchli innovatsiyalarni joriy etishga hissa qo'shadi; Uchinchidan, ushbu aktsiyalardan foydalanish xodimning daromadi (daromadlari) ko'payishiga olib keladi, bu shaxsni uning sog'liqni saqlash, ta'lim va boshqalarga qo'shimcha investitsiyalar ishlab chiqarishga, ularning ahamiyati, bilimlari va motivatsiyasini oshiradi. Bunga qodir bo'lish uchun samarali qo'llaniladi.
Shuni ta'kidlash kerakki, inson kapitalining bunday motivatsiya sifatida muhimligi, bu biz qilayotgan barcha ishlarimizning manbai hisoblanadi. Motivatsiya vaziyatni kamroq pullik ish bilan ta'minlaganida, vaziyat kamroq pullik ish bilan shug'ullanadigan ishni tanlashi mumkin bo'lgan vaziyatni tushunishga qodir, ammo unga qimmatli tajriba olish va qimmatli tajriba olish uchun imkoniyatlar berishi mumkin. Kelajakka bulutli bo'lib, odam ish olib borish o'rniga ta'limni davom ettirish va mustaqil ravishda ishlashga qaror qilish to'g'risida qaror qabul qiladi. Bu kelajakda foyda olish uchun vaqtincha cheklovlarni engishga imkon beradigan motivatsiya.
1111 E.J., Lindsi D.E. Bozor: mikroiqtisodiy model. SPB.: 1992 yil chop etdi.
Iqtisodiy hodisalarni tahlil qilishning funktsional jihatidan asosiy maqsadli yondashuvdan inson kapitali salomatlik, bilim, ko'nikmalar, qobiliyat, investitsiyalar natijasida, investitsiyalar natijasida, investitsiyalar natijasida va erkak tomonidan to'plangan. Bir yoki boshqa ommaviy ko'payish sohasida qo'llaniladigan, mehnat unumdorligi va ishlab chiqarish samaradorligini oshirishga yordam beradi va shu bilan ushbu shaxsning daromad (daromadlari) o'sishiga yordam beradi.
"Inson kapitali" konsepsiyasi "Aerlof" ning tahlili 1970 yilda "limon bozori" maqolasini yozgan. Ushbu ishda J. Atkerlof yomon xo'jalik yurituvchi sub'ektlar o'rtasidagi ma'lumotlarning assimetrik taqsimlanishidan kelib chiqadigan bozorning yomonlashishi nazariyasini taklif qildi. Axborotning assimetriyasi, eski foydalanilgan mashinalar "limonlar" deb nomlangan avtomobil bozorining namunasi haqida ko'rib chiqildi. Natijada ular yangi narsadan arzonroq sotayotganlari sababli ular eskirgan ("siqilgan"), lekin ularning ko'rinishi bo'yicha eskirganlik darajasini aniqlash qiyin edi. Shunday qilib, sotuvchi mahsulot sifatini xaridorga qaraganda ancha yaxshi biladigan holatlar paydo bo'ldi. Agar xaridor avtomobilning xususiyatlari to'g'risida etarli darajada ma'lumot bo'lmasa, sotuvchi eng yomon variantdan xalos bo'lish niyatida bo'lgan holda xaridorni sizga kerakli ma'lumotni sotib olish uchun olib keladi, keyinchalik to'liq bo'lmagan ma'lumotlar bo'lishi mumkin o'zlari uchun eng yaxshi tanlov emas. Shunday qilib, agar salbiy pasayish (yomonlashishni tanlash) bozorda davom etsa, unda bozor vayron bo'ladi va faqat yomon mashinalar qoladi. "Inson kapitali" nazariyasiga kelsak, "inson kapitali" ning kattaligi ish beruvchi va xodim o'rtasidagi ma'lumot tarqatish assimetriyasini ishlab chiqarishni va ish beruvchidan ish olib borishda ruxsat beradigan qo'shimcha vositadir .
Bekker inson kapitalini umumiy va maxsus uchun baham ko'rdi. "Maxsus insonlar kapitali" tushunchasi ma'lum bir kompaniya bilan bog'liq bo'lgan va faqat ular qabul qilinganligi va boshqa kompaniyada ishlash uchun qiymatga ega bo'lmagan holda, kapitalni (boshqa kompaniyada ishlashga qiymatiga ega bo'lmagan bilimlar bilan ajralib turadigan kapitalni anglatadi. Kompaniya, hujjatlarni boshqarish tartibi va T .D). Maxsus inson kapitalidan farqli o'laroq, "umumiy inson kapitali" har qanday ish joyida (asoslarni bilish) ishlatilishi mumkin bo'lgan bilim va ko'nikmalarni o'z ichiga oladi buxgalteriya hisobi.
Amerikalik va ingliz tilidagi ingliz tili iqtisodchisi ta'kidlaganidek, taniqli iqtisodiy fikrlar tarixi inson kapitalining tadqiqot dasturining "Inson kapitali kontseptsiyasi" yoki "" qattiq yadro ", odamlar resurslarni o'tkazadigan g'oya. turli xil usulda - nafaqat hozirgi ehtiyojlarni qondirish, balki kelajakdagi pul va pul bo'lmagan daromadlar uchun ham. Ular ularning sog'lig'iga sarmoya kiritishi mumkin; ixtiyoriy ravishda qo'shimcha ma'lumot olishi mumkin; birinchi taklif haqida kelishish o'rniga, eng yuqori to'lov bilan ishlashni qidirish mumkin; bo'sh ish o'rinlari haqidagi ma'lumotlarni sotib olishi mumkin; ish qobiliyatidan foydalanish uchun ko'chib o'tishi mumkin; Va nihoyat, ular yuqori malakali ish emas, balki yuqori martabali ishning o'rniga keng pullik ishlarni tanlashlari mumkin. "
Umuman olganda, inson kapitalida iqtisodiy adabiyotda, ishlab chiqarishda qo'llaniladigan inson ta'minoti, bilim, ko'nikmalari, tajribalari odatda inson kapitalida yuqori daromad olish uchun tushuniladi.
Ilmga asoslangan iqtisodiyotning boshqacha aytganda, innovatsion iqtisodiyot ilmiy va texnologik taraqqiyot jarayonida ishlab chiqarish kuchlarining rivojlanishining tabiiy natijasidir, bu aqliy va ijodkor inson qobiliyatlari asosiyga aylanganda, bilimlarning rolini oshirishga olib keladi jamiyatning boyligi, innovatsiya manbai. Ilmiy-texnik yutuqlarning tarqalishi, rivojlanish samaradorligi o'sishini ta'minlaydi va ushbu yangilik manbasi har doim insondir.
Bilimlar iqtisodiyotini shakllantirish va rivojlantirishning asosiy omili inson kapitalining sifatini oshirish, yuqori texnologiyalar ishlab chiqish, innovatsiyalarni joriy etish va yuqori darajadagi yo'lni rivojlantirishdir Xizmatlar va tovarlar sifatiga talablar.
Odamlarning shakllanishi millatning yuksak, ijtimoiy birlikni mustahkamlashga yordam beradi.
Oliy ma'lumotga investitsiyalar yuqori malakali mutaxassislarni shakllantirishga olib keladi, ularning ishi iqtisodiy o'sish sur'atlari va innovatsiyalarni kiritishga eng katta ta'sir ko'rsatadi. Ta'lim ilm-fanga sarmoya kiritmaslik, yangi texnologiyalarning rivojlanishi eng muhim emas, balki ilmiy-texnik potentsialni shakllantirish, taqsimlash va qo'llash uchun zarur bo'lgan ta'lim zarur samarali usul Resurslardan foydalanish.
Ta'lim innovatsion iqtisodiyotni rivojlantirishning asosiy omilidir. O'qitilgan va malakali odamlar bilimlardan iborat, taqsimlash va samarali foydalanish manbai, shuning uchun boshqa tomondan, boshqa tomondan, boshqa tomondan moslashuvchan bozorga yo'naltirilgan bo'lishi juda muhimdir.
Iqtisodiyotda yuzaga kelgan o'zgarishlar munosabati bilan qadriyatlar o'zgaradi, shuning uchun standartlashtirish nafaqat va o'zgaruvchanlik, nafaqat hozirgi vazifalarni bajarish, balki ijodiy fikrlash, yangi narsalarni yaratish qobiliyati past Fikrlar, u erda to'xtamang. Muhim jihat Tashkilotning faoliyati yangi bilimlarni shakllantirishga hissa qo'shadigan maxsus madaniyatni shakllantiradi.
Tanlovning oshishi davrida dunyoning aksariyat davlatlari ilmiy-texnik rivojlanish sur'atlarini tezlashtirish, ilmiy va texnologik salohiyatni kuchaytirish uchun maksimal harakat qilishadi. Kompaniyaning faoliyati zamonaviy texnologiyalarning rolini oshirmoqda, raqobatbardoshlikning aniq omillari kelajakka kelsak, uning sifati, uning yangiliklari va yuqori sifati muhim ahamiyatga ega. Kompaniyaning asosiy raqobatbardosh ustunligi, turli masalalarni, boshqacha so'zlardan, kompaniyaning inson kapitalidan, boshqacha so'zlarni hal qilishda tajriba va turli masalalarni hal qilishning asosiy ustunligi.
Shunday qilib, ilmiy-texnik va ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishning hozirgi bosqichida insonning roli va o'rnini qayta ko'rib chiqish, yangi rag'batlantirish va innovatsion rivojlanish mexanizmlaridan samarali foydalanish uchun sharoitlar yaratish kerak. Zamonaviy jamiyatda bo'lgan odamning o'rni ayniqsa muhim va muhim bo'lgan, shuning uchun ishlab chiqarish, sotish, yangi iqtisodiyotni, shuning uchun yangi iqtisodiyot yangi g'oyalar, fikrlar, yondashuvlarni talab qiladi. Tashuvchi aniq shaxs, shuning uchun bugungi kunda muhim vazifa to'plangan inson kapitalini saqlash va insoniyat qobiliyatini yanada rivojlantirish uchun qulay sharoitlar yaratishdir.
1111Mill J.S. Siyosiy iqtisod asoslari: T. 1 - M .: 2018 yil.
U o'zini o'zi, qobiliyatlari va ijodiy fazilatlari, u o'zini va dunyoni o'zgartiradigan, an'anaviy ravishda ijtimoiy-iqtisodiy fanlar bo'yicha markaziy o'rinni egallagan. Shu bilan birga, sanoat to'ntarish bilan bog'liq moddiy-texnik bazaning jadal rivojlanishi inson taraqqiyoti muammolarini va uning samarali qobiliyatlarini va iqtisodiy o'sishni ta'minlashga imkon beradigan quvvat qobiliyatini yaratadi. Natijada - ko'p yillar davomida inson sa'yof kuchi ishlab chiqarishning miqdoriy omillaridan biri sifatida davolandi va baholandi. Asosiy vazifa faqat mehnat, boshlang'ich va aylanma mablag'larni muvaffaqiyatli birlashtirish uchun asosiy vazifa.
Jahon iqtisodiyotini globallashuvning hozirgi sharoitlari, ishlab chiqarish jarayonlarini axborotlashtirish, shuningdek, insonning ichki qobiliyatiga - ta'lim darajasi, sog'liqni saqlash darajasi, umumiy madaniyat va axloq salomatligi, va boshqalar. Shuning uchun so'nggi yillarda inson kapitali sohasidagi tadqiqotlar tobora ko'proq ahamiyatga ega bo'ldi.
Inson kapitalini rivojlantirish muammosi iqtisodiy fikrlar tarixida chuqur ildizlarga ega. Inson samarali fazilatlarining pul qiymatini baholash bo'yicha birinchi urinish - V.Petti, ingliz klassik siyosiy iqtisodiyot tergovchi tomonidan qilingan. Uning ta'kidlashicha, jamiyatning boyligi odamlarning sinflarining tabiatiga, "odamlarning malakasini oshiradi va ularni ma'lum bir muhim ahamiyatga ega, bu katta ahamiyatga ega."

V. Niko ommaviy ta'limda katta foyda keltirdi. Uning nuqtai nazari shundaki, "Maktablar va universitetlar ushbu institutlarni ahmoqona qilib, bu institutlarni ahmoqona va haqiqatan ham talabalar sifatida saylanishi mumkin emas".

Keyinchalik, Inson kapitalining g'oyasi "tabiatning tabiatini o'rganish va xalqlarning sabablarini o'rganish" da aks ettiriladi A. Smita (1776). Iqtisodiy taraqqiyotning asosiy fazilatlari, u iqtisodiy taraqqiyotning asosiy fazilatlari. A. Smitning yozishicha, "foydali ish unumdorligi oshishi mehnatkashning chaqqonligi va mahoratining oshishiga, keyin u ishlagan mashina va vositalarni takomillashtirishga bog'liq."
A. Smita asosiy kapital binolardan, binolardan, indompaniyalardan va "barcha rezidentlar va jamiyat a'zolarining evaziga olingan va foydali qobiliyatlaridan" deb hisobladi. U "ularning tarbiyasi, o'qitish yoki shogirdligi davrida o'z egalarining mazmunini hisobga olgan holda, shuningdek, har doim asosiy xarajatlarni talab qilgan", deb ta'kidladi. "
Insoniyat kapitali nazariyasining asosiy qismidan biri bo'lgan tadqiqotning asosiy g'oyasi shundaki, odamlar uchun samarali investitsiyalar bilan bog'liq xarajatlar foyda keltirib, daromad bilan qoplanishning o'sishiga hissa qo'shadi.

Xulosa.
Muhtaram Prezidentimiz Shavkat Mirziyoev o‘z nutqida “Korruptsiyaga qarshi kurashishda aholining barcha qatlamlari, eng yaxshi mutaxassislar jalb qilinmas ekan, jamiyatimizning barcha a’zolari, ta’bir joiz bo’lsa, “halollik vaktsinasi” bilan emlanmas ekan, o‘z oldimizga qo‘ygan yuksak marralarga erisha olmaymiz. Biz korruptsiyaning oqibatlari bilan kurashishdan uning barvaqt oldini olishga o‘tishimiz kerak”, deb ta’kidladilar. Bunda 2020 yilga berilgan nomning har ikki qismiga ham tegishli. Ya’ni ko‘rsatilayotgan xizmatlarda inson omilini kamaytirish, iqtisodiyotni raqamlashtirish va elektron axborot almashish hamda hisob yuritishning joriy etilishi uzoq yillik boshimizga balo bo‘lib kelayotgan — korruptsiyadan qutulish uchun zamin yaratadi.

Xulosa qilib aytganda, iqtisodiyotni raqamlashtirish oson ish emas. Bu vazifalarni amalga oshirishda korruptsiyadan holi jamiyat va ilmli kadrlarni ko‘paytirish talab etiladi. Bunda har bir soha vakili O‘zbekiston taraqqiyoti uchun daxldorligini o‘zida xis etib, yangicha fikrlash, dunyoqarashini o‘zgartirishi va boqimandalik kayfiyatidan ruhan xolos bo‘lishi darkor. Zero, mo‘’jiza sodir bo’lmaydi, u yaratiladi. Bunga Singapur, Janubiy Koreya, Isroil va Yaponiya tajribasi yaqqol misol bo’ladi.

B.Axadov
Boshqaruv raisi o‘rinbosari

Shunday qilib, inson kapitali:

Birinchidan, bu katta ko'nikmalar, bilimlar va qobiliyatlar;
Ikkinchidan, bir yoki boshqa ommaviy ko'payish sohasida qo'llaniladigan bunday ko'nikma, bilimlar, qobiliyatlar o'sish va ishlab chiqarish, iqtisodiy jihatdan ishonchli innovatsiyalarni joriy etishga hissa qo'shadi;
Uchinchidan, ushbu aktsiyalardan foydalanish xodimning daromadi (daromadlari) ko'payishiga olib keladi, bu shaxsni uning sog'liqni saqlash, ta'lim va boshqalarga qo'shimcha investitsiyalar ishlab chiqarishga, ularning ahamiyati, bilimlari va motivatsiyasini oshiradi. Bunga qodir bo'lish uchun samarali qo'llaniladi.
Shuni ta'kidlash kerakki, inson kapitalining bunday motivatsiya sifatida muhimligi, bu biz qilayotgan barcha ishlarimizning manbai hisoblanadi. Motivatsiya vaziyatni kamroq pullik ish bilan ta'minlaganida, vaziyat kamroq pullik ish bilan shug'ullanadigan ishni tanlashi mumkin bo'lgan vaziyatni tushunishga qodir, ammo unga qimmatli tajriba olish va qimmatli tajriba olish uchun imkoniyatlar berishi mumkin. Kelajakka bulutli bo'lib, odam ish olib borish o'rniga ta'limni davom ettirish va mustaqil ravishda ishlashga qaror qilish to'g'risida qaror qabul qiladi. Bu kelajakda foyda olish uchun vaqtincha cheklovlarni engishga imkon beradigan motivatsiya.
Xo'jalik hodisalarini tahlil qilishning funktsional maqsadli yondoshish nuqtai nazaridan inson kapitali bir yoki boshqa ommaviy ko'payishning bir yoki boshqa bir qismida qo'llaniladigan sog'liqni saqlash, bilim, qobiliyatlar, motivatsiyalar, ular tegishli foydalaniladi Bir yoki boshqa ommaviy ko'payish sohasida. Va shu bilan ushbu shaxsning daromad (daromadlari) o'sishiga ta'sir qiladi.

1. Me'yoriy huquqiy hujjatlar.

- O'zbekiston respublikasi Konstitutsiyasi.
- O'zbekiston Respub
likasi prezidenti Sh. M. Mirziyoyev "Xalqqa murojatnomasi" 2020-yil.
2. Rahbariy adabiyotlar.
- ERKIN VA FAROVON, DEMOKRATIK O‘ZBEKISTON DAVLATINI BIRGALIKDA BARPO ETAMIZ.
O'bekiston Respublikasi prezidenti Sh. M. Mirziyoyev.
- BUYUK KELAJAGIMIZNI MARD VA OLIYJANOB XALQIMIZ BILAN QURAYLIK.
O'bekiston Respublikasi prezidenti Sh. M. Mirziyoyev.
3. Asosiy adabiyotlar.
11Mill J.S. Siyosiy iqtisod asoslari: T. 1 - M .: 2018 yil.

E.J., Lindsi D.E. Bozor: mikroiqtisodiy model. SPB.: 1992 yil chop etdi.

Nurev, R. rivojlanish nazariyalari: yangi iqtisodiy o'sish modellari (inson hissasi)


4. Qo'shimcha adabiyotlar.
Robert Kyasaki. " Boy ota kambag'al ota".
Internet sylar
www.stat.uz O’zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo’mitasi sayti
www.economics.ru