|
II.Bob. Asosiy iqtisodiy agentlar, ularning xususiyatlari va iqtisodiyotdagi maqsadlari.
Iqtisodiy agentlar- tovarlarni ishlab chiqarish, ularni iste'mol qilish va foydalanish uchun boshqa tuzilmalarga o'tkazish to'g'risida iqtisodiy qarorlarni qabul qiladigan tuzilmalar, shuningdek, iqtisodiy agentlar deb ataladi.
Iqtisodiy agentlar (iste'molchilar va ishlab chiqaruvchilar) sifatida ular shaxs sifatida harakat qilishlari mumkin jismoniy shaxslarva murakkab shakllanishlar, shu jumladan yuridik shaxs sub'ektlar sifatida, qonun bo'yicha boshqa iqtisodiy agentlar bilan munosabatlarda ma'lum mulkiy va tadbirkorlik huquqlariga ega. Iqtisodiy agentlarga uy xo'jaliklari, firmalar va hukumat (davlat) kiradi.
1. Uy xo'jaligi (uy xo'jaligi) - bu bitta etakchi mustaqil iqtisodiyotdan, birgalikda yashovchi va umumiy uy xo'jaligini boshqaradigan shaxs yoki odamlar guruhidan tashkil topgan iqtisodiy sub'ekt.
Uy xo'jaliklariga nafaqat oilalar, balki jismoniy shaxslar ham kiradi. Ular jamiyatning iqtisodiy resurslariga egalik qiladi, ular ishlab chiqarish omillarini: ishchi kuchi (ishchi kuchi), kapital, er va boshqa resurslarni ta'minlash orqali daromad olishadi. Resurslarni sotish orqali uy xo'jaliklari daromad olishadi, undan iste'mol qilish va tejash uchun foydalanadilar.
Uy xo'jaligi faoliyatining maqsadi iste'moldir , o'sha. ehtiyojlarni qondirish. Aholini tejash kelajakda uy xo'jaliklari farovonligini oshirish manbaiga aylanadi. Iste'molchilar sifatida aholi mustaqil agentdir, chunki u mustaqil ravishda qaror qabul qiladi va har bir sub'ektning iste'mol darajasi faqat oila a'zosiga to'g'ri keladigan daromad miqdori bilan cheklanadi.
2. Firmalar, korxonalar - shuningdek etakchi mustaqil iqtisodiy birliklar iqtisodiy faoliyat turli xil imtiyozlarni yaratish va investitsiyalar orqali (ishlab chiqarishni rivojlantirish va kengaytirishga sarflanadigan sarmoyalar).
Korxonaning maqsadi, aksincha uy xo'jaligi shaxsiy ehtiyojlarni qondirish emas, balki ishlab chiqarish ko'lamini oshirishga hissa qo'shadigan, maksimal foyda olish orqali korxonalarning bozordagi mavqeini mustahkamlashdir. Ular iqtisodiy agentlar sifatida ishlab chiqarish resurslarini uy xo'jaliklaridan sotib olishadi va shu bilan mahsulot ishlab chiqaradilar. Shunday qilib, uy xo'jaliklari tovar va xizmatlarga (iqtisodiy tovarlar) talabni shakllantiradi, firmalar esa resurslarga bo'lgan talabni va tovar va xizmatlar taklifini aniqlaydilar. Tijorat korxonalari va firmalari mulk shakllari, ishlab chiqarish faoliyati turlari, ishlab chiqarish hajmi va boshqa mezonlari bilan farq qiladi.
3.Hukumat (shtat) - xususiy tovarlarni jamiyatda qayta taqsimlash va jamoat mahsulotlarini ishlab chiqarish to'g'risida qaror qabul qiluvchi iqtisodiy agent. Hukumat, boshqa iqtisodiy agentlardan farqli o'laroq, begona mulkka ega bo'lmasligi mumkin. Jamiyat a'zolari zimmasiga olgan majburiyatlarni bajarish uchun hukumat ulardan yig'ilgan soliqlardan foydalanadi.
Jamoat mahsulotlarini ishlab chiqarish uchun davlat boshqa iqtisodiy agentlardan (masalan, ishlab chiqarishdagi majburiy chaqiruvdan) chiqib ketishi mumkin bo'lgan manbalarga muhtoj. milliy xavfsizlik), yoki xuddi shu agentlardan olingan pulga bozorda sotib oling (masalan, yollanma armiyani saqlash xarajatlari). Hukumat resurslarni boshqa agentlarga, aksariyat hollarda uy xo'jaliklariga bepul o'tkazish uchun qaytarib olishi mumkin. Resurslarni (mablag'larni) ushbu bepul o'tkazish transfer deb ataladi.
Uchala agentning tarkibida inson ishtiroki varianti mumkin. Masalan, egasi bo'lgan davlat xizmatchisi (hukumat) tomonidan ishlaydi qimmatli qog'ozlar har qanday korxona (firma) va shaxsiy iste'mol (uy xo'jaligi) uchun daromadlar xarajatlari.
Iqtisodiy agentlarning manfaatlari ularning pozitsiyasi bilan belgilanadi iqtisodiy tizimular tomonidan bajariladigan funktsiyalar. Uy xo'jaliklari daromad olish uchun sotib olingan tovarlarning maksimal darajada foydali bo'lishiga intilishadi; ular o'zlarining ehtiyojlarini tartibga soladilar va mavjud byudjetlar doirasida mablag 'sarflaydilar. Korxonalar (firmalar) tomonidan qabul qilingan qarorlar bir xil emas: ular nafaqat foydani ko'paytirish istagi bilan, balki boshqa sabablar bilan ham belgilanadi, masalan, bozor ulushini egallash va saqlab qolish, ishlab chiqarish ko'lamini kengaytirish va iqtisodiy kuchni o'rnatish.
Uy xo'jaliklari, resurslarning egasi sifatida, resurslarni firmalarga sotadilar va iste'molchilar sifatida allaqachon resurslardan olingan pul bilan pul daromadlarini sarflaydilar, mahsulot bozorida tovarlar va xizmatlarni sotib oladilar. Firmalar tovar va xizmatlarni ishlab chiqarish uchun materiallarni sotib olishadi, keyin firmalar o'zlarining tayyor mahsulotlarini foyda evaziga uy xo'jaliklariga sotadilar. Foyda sotib olish uchun ishlatiladi qo'shimcha miqdor aylanishini ta'minlash uchun resurslar. Natijada haqiqiy oqim paydo bo'ladi iqtisodiy resurslar, yakuniy mahsulotlar va xizmatlar va pul muomalasi daromad va iste'mol xarajatlari shaklida. Ushbu oqimlar bir vaqtda va takrorlanib turadi .
Bozor amalga oshira olmaydigan funktsiyalarni bajarib, davlat milliy manfaatlarni ta'minlashga, millat boyligining o'sishiga hissa qo'shishga chaqiriladi. Milliy manfaatning, ayniqsa o'tish davri davridagi alohida o'rni har doim ham jamiyat a'zolari tomonidan tan olinmaydi. Ammo aynan mana shu manfaat millatning, mamlakatning dunyodagi mavqei, resurslari mavjudligi, ijtimoiy tuzilishi, tarixi va urf-odatlarining o'ziga xos xususiyatlariga muvofiq ravishda mamlakatning asosiy muammolarini hal qilishga yo'naltirilgan.
Do'stlaringiz bilan baham: |
