Iqtisodiyot asoslari

 

Asosiy tushuncha va terminlar: 
a)
Iqtisodiy muammolar. 
b)
Ishlab chiqarish resurslari. 
c)
Iqtisodiy samaradorlik. 
d)
Ishlab chiqarish imkoniyatlari egri chizig’i. 
1.
Tovar va xizmatlar ishlab chiqarish jarayonida foydalaniluvchi ishlab 
chiqarish omillari. 
2.
Kamyob resurslar xarajatlari va ushbu resurslardan foydalanish natijasida 
yaratilgan tovar va xizmatlar hajmi o’rtasidagi nisbat. 
3.
“Nima, qanday va kim uchun ishlab chiqarish kerak?”
4.
Iqtisodiyotda to’la bandlik va ishlab chiqarishning boshqa omillaridan to’liq 
foydalanish sharoitida ikkita mahsulot (mahsu-lotlar guruhi) o’rtasidagi turli 
xil kombinasiyalarni ko’rsatuvchi egri chiziq. 

Mashqlar: 
1.
Issiq iqlimli orolda 5 kishi yashaydi. Ular kokos yong’og’i va toshbaqa
tuxumlarini yig’ish bilan shug’ullanadilar. Bir kunda ularning har biri yo 20 
dona kokos, yoki 10 dona toshbaqa tuxumi teradi. 
a)
Bu orolning ishlab chiqarish imkoniyatlari qay darajada bo’ladi. Ishlab 
chiqarish imkoniyatlari egri chizig’i yordamida tushuntiring. 
b)
Tasavvur qilaylik orolga texnika keltirilgan bo’lsin va uning yordamida har bir 
yashovchi kuniga 28 dona kokos terib olishi mumkin bo’lsin. Ishlab chiqarish 
imkoniyatlari egri chizig’ining siljishini grafik tarzda ko’rsating. 
2.
Asosiy iqtisodiy muammolar turli iqtisodiy tizimlarda qanday hal etiladi? 
3.
Quyidagi fikrni tahlil eting: “Ehtiyojlarni to’la qondirish mumkin emas-degan 
fikr noto’g’ri. Men har kuni ertalab nonushtada, o’zim ichishni xohlagan 
miqdorda kofe iste’mol qilaman” 

---

14 
Xo’jalik yuritishning bozor tizimi 
 
Bozor tizimi xususiy mulkning ustunligi, ijtimoiy mehnat taqsimoti, pul 
yordamida amalga oshiriluvchi ayriboshlash munosabat-larining keng rivojlanishi 
bilan tavsiflanadi. Boshqa ijtimoiy tizim kabi u doimo rivojlanib boradi. An’anaviy 
jamiyatda vujudga kelgan bozor asta sekinlik bilan xususiy tadbirkorlikka 
asoslanuvchi Yaxlit kapitalistik tizimga aylanib bormoqda. 
Bozor munosabatlari mohiyatini aniqlashtirishda "bozor" tushun-chasi 
ikkiyoqlama ma’noga ega ekanligini e’tiborga olish lozim. Birinchidan, bozor 
ayriboshlash va muomala sohasida vujudga keluvchi sotish munosabatlarini ifoda 
etadi. Ikkinchidan, bozor iqtisodiy faoliyat jarayonlarini qamrab oluvchi, insonlar 
o’rtasida vujudga keluvchi iqtisodiy munosabatlar tizimini ifoda etadi. U turli 
mulkchilik shakllari, tovar - pul munosabatlari va moliya - kredit tizimidan 
foydalanishga asoslangan iqtisodiyotning amalda bo’lishining murakkab 
mexanizmi sifatida maydonga chiqadi. Muomala sohasidan tashqari bozor 
munosabatlari o’z ichiga quyidagilarni ham qamrab oladi: 
•