Iqtisodiyot asoslari fani predmeti vazifasi va ahamiyati

Pulni tartibga solishni o‘rnatish

Hukumat muomalada bo‘lgan Pullarning miqdorini bir qator sabablarga ko‘ra, nazorat qilishga intiladi. Birinchidan, agar narxlar ko‘tarilsa, hukumat inflyatsiyadan xavfsirab, muomaladagi pul miqdorini qisqartirishga yoki juda bo‘lmaganda uning o‘sish sur’atini pasaytirishga harakat qiladi. Agarda aksincha bo‘lib, pasayish kutilayotgan bo‘lsa, hukumat aylanmadagi (muomaladagi) pul miqdorini oshirib, summalar xarajatlarni oshirishga intiladi.

Bu maqsadlarga erishish usullari monitor siyosat nomi bilan ma’lum. Bu nazariya tarafdorlari davlat xo‘jalik hayotiga aralashishini pul massasining o‘sishining mo‘’tadil sur’atini qo‘llab-quvvatlash bilangina cheklashi lozim deb hisoblaydilar. Ularning fikriga ko‘ra, uzoq muddatli planda moliyaviy ekspansiya foiz stavkalarining o‘sishigagina olib keladi, holbuki, kredit-pul ekspansiyasi ishlab chiqarishni kengaytirishni emas, balki faqat inflyatsiyani rag‘batlantiradi. Pul-kredit tizimining qobiliyatiga tayanuvchi monetar iqtisodiy siyosat iqtisodiyotning ishlashi va rivojlanishiga sezilarli tarzda ta’sir ko‘rsatishi mumkin.

Davlat pul birligi qiymatining mo‘’tadillashishi uchun javobgardir, buning uchun u tegishli fiskal siyosatni olib boradi va pul taklifini nazorat qiladi.

Pullarning aksariyat qismi bank depozitlari shaklida saqlanadi, monter siyosat esa depozitlarning darajasini tartibga solishga yo‘naltirilgan. Bank depozitivlarining hajmlari:

 mijozlarning kreditlardan foydalanish xohishlari va imkoniyatlari (kreditlarga talab)ga;

 banklarning qarz taqdim etish imkoniyatlari (kreditlar taklifi)ga bog‘liqdir.

Markaziy bank banklarning mijozlariga bo‘lganidek, banklarning o‘zlariga ham ta’sir qilishga da’vat etilgan. Markaziy bank pulga bo‘lgan talabni:

 foiz stavkalarini o‘zgartirish;

 tijorat banklariga moliya masalalari bo‘yicha farmoyishlar berish yo‘li bilan nazorat qiladi.