Iqtisodiyot asoslari fani predmeti vazifasi va ahamiyati

Nazorat savollari
1. Iqtisodiy o‘sishga ta’rif bering, uning tiplarini aytib bering va tushuntiring.

2. Iqtisodiy o‘sishning sizga ma’lum bo‘lgan omillari qaysilar?

3. Iqtisodiy o‘sish bilan iqtisodiy rivojlanishning orasidagi farqni tushuntirib bering.

4. Iqtisodiy sikl fazalarini sanab va tushuntirib bering. Iqtisodiy krizisning eng muhim jihatlarini aytib bering.

MARKAZIY BANKNING pul-KREDIT SIYOSATI
Inflyatsiya, uning o‘lchamlari va namoyon bo‘lish shakllari

Inflyatsiya - ekonomikaga xos jarayon bo‘lib, unda muomala sohasi keragidan ortiq (haqiqiy-oltinga bo‘lgan talab bilan solishtirganda) qog‘oz pul bilan ular haddan ortiq chiqarilgani sababli To‘lib-toshib ketadi. Inflyatsiya chiqarilgan qog‘oz pullar miqdori o‘zgarmagan hollarda tovarlar Ishlab chiqarishning qisqarishi natijasi ham bo‘lishi mumkin. U baholarning o‘sishi aholining turmush darajasini pasayishi bilan kuzatiladi.

«Inflyatsiya deyilganda, – deydi Nobel mukofoti sovrindori Milton Fridman, – men har doim va har yerda chiqarilgan mahsulotga nisbatan pulning ortiqchaligini keltirib chiqargan Pul fenomeni sifatida namoyon bo‘ladigan narxlarning beqaror va uzluksiz o‘sishini tushunaman». Bundan monetaristik ta’rif, inflyatsiyaning og‘irlik markazi muomala sohasida joylashganini taxmin qiladi. Bunday pozitsiyadan kelib chiqilganida davlatning qayta ishlab chiqarish jarayoniga cheklangan aralashuviga yo‘l qo‘yiladi. Kapitalistik nazariyalarda bundan farqli o‘laroq, inflyatsiya deyilganida, sabablari taklif tomonida bo‘lganidek, talab tomonida bo‘lgan ortiqcha xarid talabi tushuniladi.

Inflyatsiya – iqtisodiy organizmning moliyaviy izdan chiqishga va tovarlar va pul o‘rtasidagi statistik tenglik holatiga erishish uchun urinishlarga sog‘lom reaksiyasi, javobidir.

Shu bilan bir vaqtning o‘zida nazariya inflyatsiyaning quyidagi oqibatlarini ham ko‘rsatib o‘tadi:

 milliy daromadning va moliyaviy boylikning qayta taqsimlanishi;

 Soliq stavkalari va shkalalari tizimining buzilishi;

 mehnatkashlar real ish haqlarining pasayishi.

Inflyatsiyaning uch turini: bosiq, yo‘rg‘alovchi, giperinflyatsiya.

Bosiq inflyatsiya paytida narxlar sekin (bir yilda 10 foizdan kam) o‘sadilar. Pulning qiymati saqlanadi. Nominal narxlarda kontraktlar imzolashda tavakkal – xavf yo‘q.

Yo‘rg‘alovchi inflyatsiyada Narxlar yiliga 20 foizdan 200 foizga o‘sadi. Kontraktlarning ko‘pchiligini narxlarning o‘sishi yoki chet el valyutasi (masalan, AQSh dollari)ga bog‘laydilar. Pul tezlik bilan tovarlarga moddiylashtiriladilar va endi odatdagi foiz stavkalari bo‘yicha qarz berilmaydi.