Iqtisodiy va texnologik taraqqiyotning yangi bosqichi sifatida namoyon bo‘layotgan raqamli inqilob insoniyat hayotini shiddat bilan o‘zgartirib, keng imkoniyatlar yaratish bilan birga

Eslatma: Himoya ishlashi uchun menyu satridan «Cервис» – «защита» – «защитит листь» buyrug`i ishga tushiriladi.
Katakchalarni formatlash uchun «Форматирование» (formatlash) uskunalar qatoridan foydalanish mumkin.
 
Savol va topshiriqlar 

1. 
   Excel dаsturi nimа vа nimа uchun ishlаb chiqilgаn?
   
2. 
   Elеktrоn jаdvаllаr katakchalаri nеchа xil bo`lаdi?
   
3. 
   Excel ning аsоsiy ish оb`еkti nimа?
   
4. 
   Ishchi kitоb nimа vа u nimаlаrni o`z ichigа оlаdi?
   
5. 
   Excel dаsturini ishgа tushirish usullаrini аytib bеring?
   
6. 
   Ilоvаlаr dаrchаsining аsоsiy elеmеntlаri nimаlаrdаn ibоrаt?
   
7. 
   Elеktrоn jаdvаlning аsоsiy elеmеntlаrini аytib bеring?
   
8. 
   Ishchi hujjаt dаrchаsining аsоsiy elеmеntlаri nimаlаrdаn ibоrаt?
   
9. 
   Katakcha yoki diаpаzоnni аjrаtib ko`rsаtish qаndаy аmаlgа оshirilаdi?
   
10. 
    Ustunlаr sаrlаvhаsi qаndаy bеlgilаnаdi?
    
11. 
    Ishchi kitоbgа yangi vаrаqlаr kiritish qаndаy аmаlgа оshirilаdi?
    
12. 
    Ishchi kitоbdаn vаrаqlаr qаndаy оlib tаshlаnаdi?
    

21-Mavzu: Amaliy dasturlar va ulardan turli kasbiy sohalarda foydalanish imoniyatlari.
Reja:

1. 
   Zamonaviy matn muharrirlarining imkoniyatlari;
   
2. 
   Faqat matn uchun mo’ljallangan muharrirlarning funksiyalari;
   
3. 
   Ma’lumotlarni tahrirlovchi dasturlar va maxsus tahrirlovchilar.
   

Tayanch tushunchalar: Matnni dialog tartibda o`qish, Matnning ixtiyoriy ustun va satrini tahrirlash, Simvol bo`yicha qidirish va almashtirish, kichik nashriyot, rizograf, lazer printeri, QuarkXPress, PostScript, PAGE MAKER...

Amaliy ish jarayonida har-bir foydalanuvchi matnlar ustida ishlashga to`g`ri keladi. Matnlarni tayyorlash, ularni tahrirlash har qanday ish sohasida (halq xo`jaligining turli sohalarida) duch keladigan ish jarayonidir. Matnlarni yozish jarayonida har xil kimyoviy belgilar, matematik funktsiyalar va fizik formulalar va boshqa qiyinchiliklarga to`g`ri kelinadi. Zamonaviy matn muharirlari yordamida bu muommalardan osonlikcha qutilish mumkin. Zamonviy matn muharirlari yordamida foydalanuvchi: tayyorlangan matnni ekranda ko`rib, unga keraklicha o`zgartirishlar kiritib uning kerakli qismini turli tartibda tahrirlab, tashqi bir matndan biror belgilangan qismni unga qo`shib, turli shriftlarda ishlab, belgilangan razmerda betlab, hohlagan nusxada chiqarish imkoniyatiga ega.

Qulaylik va imkoniyat darajasiga ko`ra matnlarni bir tartibda tahrirlash va matnli ma`lumotlarni tahrirlovchi yuzlab dasturlar mavjud. Ular matn muharirlari va ma`lumotlarni tahrirlovchi dasturlardir. Birisi ma`lumotlarni tez chiqarsa, biri sekin ikkinchisida yozishi qiyin bo`lsa, yana birida bunga nisbatan oson. Birida foydalanuvchi uchun kerakli simvollar va shriftlar mavjud bo`lsa boshqasida esa yo`q. Yana boshqa birini o`rganish oson bo`lsa ikkinchisini o`rganish qiyinroq kechadi. Ayrim bu kabi dasturlar esa o`zlarining grafikli ma`lumotlar bilan ishlay olishi bilan bir-biridan farq qiladi. Bu dasturlar orasida dunyoda keng tarqalgan mashhur Microsoft Word dasturidir.
Faqat matn uchun mo`ljallangan muharrirlar quyidagi funktsiyalarni bajarishi lozim bo`ladi.

• 
  Matnni dialog tartibda o`qish.
  
• 
  Matnning ixtiyoriy ustun va satrini tahrirlash.
  
• 
  Matning belgilangan qismidanusxa olshi va ko`chirish.
  
• 
  Boshqa matnda yoki uning belgilangan qismidan nusxa olish va ko`chirish.
  
• 
  Simvol bo`yicha qidirish va almashtirish.
  
• 
  Avtomatik ravishda xatosi bor qatorni topish (orfologiya qism mavjud bo`lsa).
  
• 
  Matning hamma yoki belgilangan qismini bosmaga chiqarish.
  

Matn muharirlari juda ko`p bo`lishidan qat`iy nazar ularning aksariyat ko`p qismi bu yuqoridagi vazifalarni bajara oladi. Ammo bulardan qaysi biri bilan ishlay olishni tanlash esa biz foydalanuvchilarning hoxishiga qoladi.
Ma`lumotlarni tahrirlovchi dasturlar esa quyida funktsiyalarni bajarishi lozim bo`ladi.

• 
  Turli shiriftlar bilan ishlash imkoniyatiga ega bo`lishi.
  
• 
  Turli shiriftlar bilan parallel ishlash.
  
• 
  Avtomatik ravishda (kursorni yoki) so`zni yangi satrga ko`chirish.
  
• 
  Avtomatik ravishda belgilash.
  
• 
  Betlarning yuqori va pastki sarlavhasini bosmaga chiqarish.
  
• 
  Betlarning chitlarini belgilangan abzatsga tekislashni.
  
• 
  Yozilgan ma`lumotlarning orfalogik to`g`riligini va sinonimlarni tekshirish.
  
• 
  Turli tartibda yozishni (indeksli, darajali, yo`g`on va hokozolarni) bu dasturlarni ish bajarish protsesslari juda ko`p bo`lishidan qat`iy nazarularni o`rganish foydalanuvchiga qiyinchilik tug`dirmaydi.