141
1 mlrd
Qishloq xo`jalik
mahsulotlari
Sanoat
mollari
1 mlrd
Qishloq xo`jalik
mahsulotlari
1 mlrd
Ishlab chiqarish
vositalari
1 mlrd
1 mlrd
Qishloq xo`jalik
mahsulotlari
7.2-chizma.
F.Kenyening iqtisodiy jadvali (2-variant)
Umumiy ijtimoiy mahsulotning aylanish natijalariga ko`ra
sinflar
o`rtasida 3 mlrd livrlik qishloq xo`jalik mahsuloti va 2 mlrd livrlik sanoat
buyumlari realizatsiya qilindi. "Unumli sinf" ixtiyorida qolgan 2 mlrd li-
vrlik mahsulot barcha sinflar o`rtasidagi muomalaga kirmaydi, u faqat shu
sinf doirasida aylanadi (jadvalda bunday aylanish berilmagan). Bu
mahsulot qishloq xo`jaligi ishlab chiqarishi jarayonida sarflangan urug` va
oziq-ovqat mahsulotlari o`rnini qoplaydi. "Unumli sinf"
tomonidan sotib
olingan sanoat tovarlaridan asosiy kapitalning sarflangan qismini qoplash
uchun foydalaniladi. Naqd pul 2 mlrd livrlik muomala (aylanish) natijasida
"unumli sinf" qo`liga qaytishi mumkin, ammo bu pul yana keyingi muddat
uchun ijara haqi sifatida yer egalari qo`liga kelib tushadi.
Shunday qilib,
yangi ishlab chiqarish siklini boshlash, ishlab chiqarishni joriy etish uchun
zaruriy shart-sharoitlar yaratildi. Ammo, u ilgarigi hajmda, ya'ni oddiy tak-
ror ishlab chiqarish uchun mos keladi.
Jadvalda keltirilgan raqamlar haqiqatga yaqin, ularni F.Kenye qirol
mahkamasidan olgan bo`lishi aniq.
"Iqtisodiy jadval"da takroriy ishlab chiqarishni tahlil qilish asosida
olingan muhim ilmiy xulosa shundaki, unda ayrim-ayrim oldi-sotdi aktlari
qarab chiqilmasdan, ko`plab individual aktlar sinflar o`rtasidagi muomala-
ga birlashtirilgan. Ana shu sinflar o`rtasidagi muomala F.Kenye tadqiqotin-
Pul
Pul
Pul
142
ing predmeti edi. Olim aylanish (muomala)ni takror ishlab chiqarish ja-
rayonining
shakli sifatida, pul muomalasini esa kapitalning aylanish mo-
menti sifatidagina qarab chiqishga uringan.
F. Kenye iqtisodiyot tarixida birinchi bo`lib makroekonomik
modellashtirishni amalga oshirgan edi.
F.Kenyening ijodi nihoyatda yuqori baholangan edi.
Fransuz iqtisodchisi Mirabo V.R. (1715-1789) fikricha, dunyo pay-
do bo`lganidan buyon asosan uchta kashfiyot
siyosiy jamiyatlar mus-
tahkamlanishiga ko`mak bergan: 1) yozuv; 2) tanga; 3) "Iqtisodiy jadval".
F.Kenye ta'limotida bir qancha kamchiliklar mavjud, sinflar
to`g`risidagi g`oyada izchillik va ilmiylik yo`q. Sanoatchilar ("unumsiz
sinf") ishlab chiqarish vositalaridan mahrum etilgan (chunki mahsulotning
hammasi sotib yuboriladi) va ularda ishlab chiqarishni
qaytadan boshlash
imkoniyati yo`q (vaholanki, hunarmandlar asosiy kapitalga ega). Ammo
F.Kenyening jadvali iqtisodiyot tarixida birinchi marta natural, ya'ni tovar
va pul holidagi moddiy ne'matlarning makroekonomik zanjiridir. Undagi
g`oyalar bo`lajak iqtisodiy modellarning kurtagi bo`lib qoldi.
Do'stlaringiz bilan baham: