Iqtisodiy tahlilning mazmuni, predmeti va vazifalari

1.5. Guruhlash usuli
Guruhlash murakkab hodisalarga bog'liqlikni o'rganish uchun ishlatiladi, ularning xarakteristikalari bir hil ko'rsatkichlar va turli qiymatlar bilan aks ettiriladi (uskunalar parkining xususiyatlari, ishga tushirish vaqti, ish joyi, smena nisbati va boshqalar).
Guruhlash nafaqat materialni tizimlashtirishga, balki jarayonlarning xarakterli va tipik o'zaro bog'liqligini aniqlashga, tasodifiy og'ishlarni o'chirishga imkon beradi.
Tahlil qilishda quyidagi turdagi guruhlar qo'llaniladi:
- tipologik(masalan, mulkchilik turlari bo'yicha tashkilotlarni guruhlash);
- tizimli- ko'rsatkichlarning ichki tuzilishini baholash (masalan, xodimlarni ish tajribasi, kasbi va boshqalar bo'yicha o'rganish);
- tahliliy guruhlar - uchun omil va samaradorlik ko‘rsatkichlari o‘rtasidagi bog‘liqlikni o‘rganish (masalan, bank tomonidan berilgan kredit summasining foiz stavkasi qiymatiga bog‘liqligi).
Guruhlash usuli tartiblash usullari orasida asosiy hisoblanadi. U o'rganilayotgan ob'ektlar to'plamini tegishli belgilarga ko'ra sifat jihatidan bir hil guruhlarga bo'linishni nazarda tutadi. Tahlilda guruhlashdan individual hodisalarning tarkibi, tuzilishi va rivojlanish dinamikasini o‘rganish, o‘rtacha qiymatlarni aniqlash maqsadida o‘zaro bog‘liqlikdan foydalaniladi.
Guruhlash nafaqat hodisa va jarayonlarni tasniflashni, balki ularni belgilovchi sabab va omillarni ham o'z ichiga oladi. Guruhlar iqtisodiy yoki ijtimoiy tabiatiga ko'ra o'xshash sifat jihatidan bir hil hodisalarni birlashtiradi.
Guruhlash usulidan foydalanish quyidagi bosqichlarni bajarishni o'z ichiga oladi:
Belgilovchi belgi sifatida tanlangan ob'ektlar, hodisalar (jarayonlar) tasnifi;
Olingan belgilar va ularning qiymatlarini aniqlash;
Natijalarni jadval shaklida taqdim etish;
Olingan xususiyatlarning har birining ta'sirini ochib berish.
Guruhlash uchun bir xil turdagi ob'ektlarning umumiy yig'indisi yoki ularning namunaviy to'plami axborot asosi bo'lib xizmat qiladi. Birinchi holda, tizimli ravishda to'plangan axborot fondi ma'lumotlar, ikkinchisida - tipologik namunalar. Iqtisodiy jihatdan asoslangan guruhlash ko'rsatkichlar o'rtasidagi bog'liqlikni o'rganish va tahliliy ma'lumotlarni tartibga solish imkonini beradi.
Guruhlash deyarli har qanday iqtisodiy tadqiqotlarning ajralmas qismidir. U muayyan iqtisodiy hodisalarni ularning oʻzaro bogʻliqligi va oʻzaro bogʻliqligida oʻrganishga, eng muhim omillarning taʼsirini ochib berishga, ushbu hodisa va jarayonlarga xos boʻlgan muayyan qonuniyat va tendentsiyalarni aniqlashga imkon beradi. Guruhlash hodisa va jarayonlarning ma'lum bir tasnifini, shuningdek ularni belgilovchi sabab va omillarni nazarda tutadi.