Iqtisodiy tahlil

Boshqarish tizimi bo’yicha o’tkaziladigan tahlil turlari
Xo’jalik faoliyatining joriy (retrospektiv) tahlili. Korxonalarning amaliy faoliyatida asosan joriy tahlil o’tkazish usuli to’la ishlab chiqilgan. Joriy tahlil korxonalarning xo’jalik faoliyatini tahlil qilishda rasmiy jihatdan qabul qilingan hisobotga tayangan holda ularning oylik, kvartallik, yillik va qator yillar tahlil qilinadi.
Joriy tahlilning asosiy vazifasi xo’jalik faoliyatida erishilgan natijalarga ob`ektiv baho berish, foydalanilmagan ichki xo’jalik rezervlarini kompleks tarzda aniqlash va ularni kelgusida ishlab chiqarish samaradorligini oshirishga jalb etish ishda yo’l qo’yilgan kamchilik va ularni aybdorlarini topish, moddiy va ma`naviy ragbatlantirishni tashkil etishdan hisoblanadi.
Joriy tahlilning keng ko’lamda qo’llanishining asosiy sabablari, deb qo’yidagilarni xisoblash mumkin:
1. Tahlilning barcha vazifalari biznes-rejaning tig’izligi va asoslanganligi, uning bajarilishini nazorat qilish, xo’jalik faoliyatida erishiladigan natijalarni oldindan aytib berish, mehnat, moddiy va moliya resurslaridan samarali foydalanish va hokazolar joriy tahlil zimmasiga tushadi;
2. Joriy tahlilning keng ko’lamda qo’llanilishiga barcha korxonalarning tasdiqlangan yagona hisobot shaqllariga asosan yuqori tashkilot, statistika, moliya va soliq organlari, davlat bankiga hisobot topshirish vazifasining zarurligi;
3. Joriy tahlilning bajariladigan tahliliy ishlarda to’tgan salmog’i 90 foizni tashkil qiladi, chunki dastlabki va tezkor tahlilni o’tkazish usuli hali to’la ishlab chiqilmagan;

4. 
   Joriy tahlilda korxonaning xo’jalik faoliyati chuqur, har tomonlama o’tkaziladi, chunki tahliliy xodimning ixtiriyorida barcha axborotlar manbai muhayyo;
   
5. 
   Xo’jalik faoliyatini tahlil qilish tarixan joriy tahlildan boshlangan;
   
6. 
   Iqtisodiy oliy o’quv yurtlarida mutaxassislarni tayyorlash ham joriy tahlil asosida olib boriladi.
   

Joriy tahlil uchun asosiy axborotlar manbai bo’lib - oylik, kvartallik, yillik reja va xisobotlar xisoblanadi.
Joriy tahlilning sub`ekti - korxonaning iqtisodiy bo’limlari, yuqori tashkilot, moliya, soliq va statistika organlari, davlat banki hisoblanadi. Joriy tahlilning ob`ekti-korxonalar, ularning filiallari, boshqarmalar va vazirliklardir.
Joriy tahlilning dastlabki va tezkor tahlildan ustunligi shundaki, uni o’tkazishda axborotlar tizimi sistemali va kompleks xarakterga ega bo’lib, rasmiy jihatdan qabul qilingan buxgalteriya va statistika hisobotlariga asoslanadi.