Iqtisodiy statistika

Jh = h i :h0= I q i Q / I q ^ : Zq 0C 0/Zq0P 0;
K o'rinib turibdiki, bu indeks kattaligiga 3 omil ta ’sir ko'rsatadi:
— ishlab chiqarilgan mahsulot bahosi;
— bir birlik mahsulot tannarxining o'zgarishi;
— ishlab chiqarilgan mahsulot hajmi va assortim entini o'zgarishi.
Bu omillarning bir so'm lik tovar m ahsulotga ta ’sirini o 'rganish uchun quyidagi indekslar hisoblanadi:
— ishlab chiqarilgan m ahsulot hajmi va assortim entini o'zgarishi:
Jq = Iq iQ )/ £ q iP o : XqoQ/XqoPo Aq= £q i Co/Xq i p0: X qo Q /Iqo P o

— mahsulot tannarxining o'zgarishi:

J s= Z q i C i± A /ZqiPo: X q iQ / X q iP o

As=ZqiCi± Д/IqiPo-EqiCo/IqiPo

— ishlab chiqarilgan m ahsulot bahosining va xom ashyo m ateriallar, yoqilg‘i va energiya bo‘lgan baholarning o'zgarishi:

J r= Z q iC i/E q iP i: Z q iC i± A /Z q ,p 0

Ar= 2 q i C i / 2 q ip 0- 2 q iC i± A /IqiPo

Bu ko'rsatkichlar orasida quyidagicha bog'lanish mavjud:

Jh Jq X Jc X Jp
h j-ho—Aq+Ac+Ap
Korxona bo‘yicha joriy davrda quyidagi ma’lumotlar mavjud bo‘Igan:


^№ Ko'rsatkich Belgi Summa
1 Mahsulot qiymati bazis davr bozor bahosida _QoPo 20,000 ^{2 .} Mahsulotning ishlab chiqarish tannarxi (ba­ _QoSo 14,000
zis davr)
^3. Joriy davrda ishlab chiqarilgan mahsulot qiymati:
- bazis davr bozor bahosida _QiPo ^19,560
- joriy davr amaliy bozor bahosida _QiPi 22,800
⁴ Joriy davrda ishlab chiqarilgan mahsulot tannarxi:
- amalda qisi 14,098
- bazis davr tannarxi asosida _Qiso 13,300


Bir so‘mlik tovar mahsulotga qilingan xarajat ko‘rsatkichlarini aniqlaymiz:
1) Bazis davrda h o ^ Z q o C o /S q o ^ 14000/20000=0,70 yoki bazis davrda korxonada 1 so‘mlik tovar mahsulot ishlab chiqarish uchun 70 tiyin sarflangan;
2) Joriy davrda am alda h | =Zqi С i/Sq i rj = 14098/22800= 0 ,62 yoki joriy davrda korxonada 1 so‘mlik tovar m ahsulot ishlab chiqarish uchun 62 tiyin sarflangan.
Demak, joriy davrda bir so'm lik tovar mahsulot ishlab chiqarish uchun bazis davrga nisbatan 8 tiyin (A h= hi- ho= 0 ,62 -0 ,70 =-0 ,08 yoki 8 tiyin) kam sarflangan. Bunday holatga quyidagi omillar ta ’sir ko'rsatgan:
— ishlab chiqarilgan mahsulot hajmi va tarkibida yuz bergan o ‘zgarishlar:

Ahq= Iq i Co/Xqi ro-IqoCo/Sqoro= 133 0 0 /19560-

14000/2000=0,68 -0 ,7 0 = - 0 ,02

yoki 1 so'm lik tovar mahsulot uchun qilingan xarajat 2 tiy­ inga kamaygan. (Bunday holat 1 so'm lik tovar mahsulotga kam xarajat qilingan mahsulotlar salm og‘i ortganda yuz beradi).

— joriy davrda bazis davrga nisbatan mahsulot tannarxi past bo‘lganda:

Ahs = ZqiC i/Z qiio-E qiC o/Sqiro = 14098/19560- 13300/19560= 0,72-0,68 = + 0 ,04

yoki 1 so‘mlik tovar mahsulotga qilingan xarajat 4 tiyinga (m ahsulot tannarxi hisobiga) ortgan.

— ishlab chiqarish bahosining hisob-kitobda asos qilib
olingan bazis bahosiga nisbatan o ‘zgarishi


Ahr = Z q iC i/Z q in - Z q i C i/Iq iro = 14098/22800 - 14098/19560 = 0,62-0,72 = -0,10


yoki 1 so'm lik tovar mahsulotga qilingan xarajat bahoning ortishi hisobiga 10 tiyinga pasaygan.
Bir so'm lik tovar mahsulotga qilingan xarajat ko'rsatkichi barcha om illar hisobiga 8 tiyinga pasaygan:


Ah=Ahq+Ahc+Ahr= - 0 ,02 + 0 ,04 -0 ,10 —0,08
A h=-0 ,08 so'm yoki Ah= - 8 tiyin