Iqtisodiy statistika

3 -§. Nominal va real daromad

Kishilar o‘z daromadlariga qarab tirikchilik o'tkazadilar. Daromad topish tirikchilikning vositasi hisoblanadi va tur­ mush darajasini ifodalaydi.

Turmush darajasi insonning hayotiy ehtiyojlarini qondirilish me’yoridir. TuiTnush darajasi qanday miqdordagi va qanday si- fatdagi tovarlar va xizmatlarni amalda iste'mol etish bilan tav- siflanadi. Shu nuqtai nazardan daromad nominal va real daro- madlarga bo‘linadi.
Nominal daromad pul shaklidagi jamiki daromadni o‘z ichiga oladi.
Bu daromad turmush darajasini ifodalamaydi, chunki qancha noz-ne’mat iste’mol etilganligi narx-navoga ham bog‘liq. Moddiy farovonlik darajasi real daromad bilan belgi- lanmaydi.
Real daromad iste’mol tovarlari va xilma-xil xizmatlarda ifodalangan daromad bo‘lib, pul daromadining xarid qobili- yatini bildiradi, turmush darajasini umumlashgan holda tav- siflaydi.
Real daromad jamiki pul daromadni (brutto daro-
mad)dan turli toiovlar (soliqlar, ijtimoiy sug‘urta to ‘lovlari)


chegirib tashlangandan keyin qolgan qismi sof (netto) pul daromadini narx o‘zgarishlariga nisbatan hisoblash orqali to- piladi.
Real darom ad sof pul daromadi miqdoriga to‘g‘ri mu- tanosiblikda, narx darajasiga teskari mutanosiblikda o‘zgaradi.


R D =D j/R j


Masalan, AQSHda yuqori sinf o‘qituvchilarining yillik nominal va real ish haqqi quyidagicha bo'lgan:

Yillar Nominal ish Iste’mol ^{Real ish haqqi} haqqi, AQSH buyumlari (1970-yildagi

dollarida narxining indeksi dollar bilan
(1970=100) ^hisoblangan
1970 6200 100 6200
1975 11700 139 ⁸⁴¹⁷
1980 1600 ^{213 7512}
1990 31200 337 9258


Demak, o ‘rganilayotgan davrda nominal ish haqqi 5 marta ortgan (31200:6200), lekin narx oshganligini hisobga olsak, real ish haqqi taxminan 1,5 marta (9158:6200) osh­ ganligini ko‘ramiz.