Iqtisodiy rivojlanish va inflatsiyaga pul emissiyasi va tashqi qarzning taʼsiri. Nega tashqi qarz ortmoqda? Iqtisodiy rivojlanish

Inflatsiya:Markaziy bank prognozlariga ko‘ra, tartibga solinadigan narxlarning o‘zgarishsiz qolishi va inflyatsiya omillarining muvozanatlashishi hisobiga 2021-yilda inflyatsiya darajasi 9—10 foiz atrofida bo‘lishi kutilmoqda. Bu haqda 2020-yil IV chorakdagi pul-kredit siyosati sharhida aytib o‘tilgan.An’anaga ko‘ra, O‘zbekistonda narxlar har yili 10 foiz va undan ko‘proq o‘sib bormoqda (2017-yilda 14,4 foiz, 2018-yilda — 14,3 foiz, 2019-yilda — 15,2 foiz, 2020-yilda — 11,1 foiz bo‘lgan). Bungacha, o‘n yillar davomida bu 3—5 foiz atrofida bo‘lgan.Misol. O‘tgan yillarda Xitoy oziq-ovqat mahsulotlarini Yevropa va AQShdan import qilgan, ammo 2020-yilda ular o‘rtasidagi ziddiyatlar kuchaygani sababli Xitoy import geografiyasini boshqa davlatlarga, xususan Rossiya, Ukraina, Qozog‘iston va Belarus tomonga qarab kengaytirgan. Natijada kungaboqar yog‘i, bug‘doy uni va shakar kabi asosiy oziq-ovqat mahsulotlariga talab oshdi. O‘z navbatida, bu mintaqaviy bozorda narxlarning ko‘tarilishiga sabab bo‘ldi.Yana bir misol. Rossiya kungaboqar urug‘iga eksport bojini joriy qilmoqda. Kungaboqar yog‘ini eksport qilishda bojxona bojlari belgilanmagan bo‘lsa ham, kelajakda ushbu mahsulotning import narxlariga katta ta’sir ko‘rsatishi kutilmoqda.Jahon banki va Xalqaro valyuta jamg‘armasining prognozlariga ko‘ra, 2021-yilda O‘zbekistonning tashqi savdo sheriklari bo‘lgan mamlakatlarning iqtisodiy o‘sish sur’atlari bosqichma-bosqich tiklana boshlaydi.Shu bilan birga, tashqi iqtisodiy hamkorlar milliy valyutalarining AQSh dollariga nisbatan kurslari keskin tebranishlarsiz barqaror shakllanishi kutilmoqda. Yil oxiriga qadar xalqaro pul o‘tkazmalari 8—10 foizga o‘sadi. Bu so‘mning almashinuv kursi barqaroq bo‘lishini kutish mumkinligini anglatadi.2021-yilda inflyatsiyaning asosiy omillaridan biri bu keyingi yillarda narxlarni erkinlashtirish bo‘yicha islohotlar doirasida energiya resurslari narxlarining ko‘tarilishining keyinga qoldirilishi, shuningdek, tovarlar (xizmatlar) uchun, ayniqsa, kommunal xizmatlar uchun tartibga solinadigan tariflarning o‘zgarishsiz qolishidir.Shuningdek, 2021-yilda kredit qo‘yilmalari hajmi, taxminan, 16—20 foizga teng bo‘lishi va inflyatsiyaga kamroq bosim o‘tkazishi taxmin qilinmoqda.Ta’kidlanishicha, narxlar dinamikasiga ta’sir etuvchi noaniqlik sharoitida inflyatsiyaning 2021-yilda 9—10 foiz atrofida barqaror shakllanishi, asosan, yuqoridagi sharoitlarga bog‘liq bo‘ladi.Shu bilan birga, Markaziy bank inflyatsiya darajasidan kelib chiqib, pul-kredit siyosatini amalga oshirib boradi.Eslatib o‘tamiz, Prezident Shavkat Mirziyoyev 29-dekabr kuni Oliy Majlisga yo‘llagan Murojaatnomasida 2021-yilda narx-navo o‘sishini 10 foizdan oshirmaslik Markaziy bank va hukumatning asosiy vazifasi bo‘lishini aytgandi.Avvalroq O‘zbekistonda yanvar oyida inflyatsiya 1 foizni tashkil etgani haqida xabar berilgan edi.