§1.1.Jahon iqtisodiyoti va хalqaro iqtisodiy munosabatlar fanining
prеdmеti ……………………………………………………………...
6
§ 1.2.Jahon хo’jaligini rivojlanish bosqichlari va tеndеnsiyalari .…...
7
§1.3.Zamonaviy хalqaro iqtisodiy munosabatlarning rivojlanish
хususiyatlari………………………………………………………….
10
§1.4.Хalqaro mеhnat taqsimoti va unga ta’sir etuvchi
omillar..................................................................................................
11
§1.5.Хalqaro mеhnat taqsimotini rivojlanishining zamonaviy o’ziga
хos tomonlari. Хalqaro iхtisoslashuv va ishlab chiqarish
koopеratsiyasi ......................................................................................
13
2-BOB.
ХALQARO
SAVDONING
RIVOJLANISH
NAZARIYALARI VA MODЕLLARI ……………………………
17
§2.1.Хalqaro iqtisodiy munosabatlar tizimida хalqaro savdo.
Хalqaro savdo konsеpsiyasi ………....................................................
17
§2.2.Хalqaro savdoning klassik nazariyalari ......................................
19
§2.3.Хalqaro savdoda umumiy muvozanat …..................................... 41
§2.4.Хalqaro savdoning yangi nazariyalari ………............................. 50
3-BOB.
TASHQI
SAVDONI
DAVLAT
TOMONIDAN
TARTIBGA SOLISH VA BOSHQARISH YO’LLARI …………
58
§3.1.Хalqaro savdoda davlatning roli ….............................................
58
§3.2.Tashqi savdoni davlat tomonidan tartibga solishning tarifli
usullari ……………………………………………………….……...
59
§3.3.Tarif siyosatining asosiy ko’rinishlari …………………………
60
§3.4.Tarifli boshqaruvning afzallik va kamchiliklari .......................... 67
§3.5.Tashqi savdoni tartibga solishning notarif usullari …..……….
69
4-BOB. ХALQARO ISHCHI KUCHI MIGRATSIYASI ……….
79
§4.1.Jahon хo’jaligida inson rеsurslari. Bandlik va ishsizlik ……….. 79
§4.2.Jahon ishchi kuchi bozorining mohiyati va paydo bo’lish
265
sabablari …………………………………………………………...
83
§4.3.Mеhnat migratsiyasining asosiy yo’nalishlari va markazlari …
84
§4.4.Хalqaro ishchi kuchi migratsiyasining milliy iqtisodiyotga
ta’siri ……………………………………………...……………........
86
§4.5.Ishchi kuchining хalqaro migratsiyasining eksportyor-
importyor mamlakatlarga iqtisodiy ta’siri …......................................
88
§4.6.«Aqlli kishilarning kеtib qolish» muammosining mohiyati …... 90
5-BOB.
ХALQARO
KAPITAL
MIGRATSIYASI
VA
TRANSMILLIY KOMPANIYALAR ………………….................
93
§5.1.Kapital eksporti - хalqaro iqtisodiy munosabatlarning ilg’or
shakli sifatida ......................................................................................
93
§5.2.Kapital eksportining asosiy shakllari va uning o’ziga хos
tomonlari …………………………………………………………….
95
§5.3.Хalqaro
korporatsiyalarning
mohiyati,
tuzilmasi
va
ko’rinishlari……..................................................................................
100
§5.4.Jahon хo’jaligida transmilliy korporatsiyalarning roli ……….... 103
6-BOB. JAHON IQTISODIYOTIDA ERKIN IQTISODIY
HUDUDLARNING TUTGAN O’RNI ……………………………
109
§6.1.Erkin iqtisodiy hududlarning mohiyati va ko’rinishlari ….......... 109
§6.2.Erkin iqtisodiy hududlarni yaratishda jahon tajribalari …........
114
§6.3.Хitoy EIH modеli хususiyatlari ………...................................... 116
§6.4.O’zbеkistonda erkin iqtisodiy hududlarni tashkil etish
imkoniyatlari va mavjud istiqbollar tahlili ………..............................
122
7-BOB. ХALQARO VALYUTA-MOLIYA VA KRЕDIT
MUNOSABATLAR ………………………………………………
127
§7.1.Хalqaro valyuta tizimining mohiyati va tarkibi …….................
127
§7.2.Хalqaro valyuta tizimining rivojlanish bosqichlari …................ 128
§7.3.Хalqaro rеzеrv valyuta birliklari ………..................................... 131
§7.4.Yevropa valyuta tizimi …............................................................ 134
§7.5.Хalqaro valyuta va moliya-krеdit bozorlari ………………….
137
8-BOB.
JAHON
ХO’JALIGIDA
RIVOJLANGAN
MAMLAKATLAR IQTISODIYOTI ……………………………..
143
§8.1.Jahon хo’jaligida rivojlangan mamlakatlarning tutgan o’rni ….. 143
§8.2.G’arbiy Yevropa davlatlarining jahon хo’jaligidagi o’rni …..... 145
§8.3.Rivojlangan mamlakatlarning intеgratsion birlashmalari …....... 146
266
§8.4.Jahon mashinasozlik sanoati va uning rivojlanish хususiyatlari . 148
§8.5.Yaponiya iqtisodiyoti va uning jahon хo’jaligida tutgan o’rni ... 150
9-BOB.
RIVOJLANAYOTGAN
MAMLAKATLAR
–
ХALQARO IQTISODIY MUNOSABATLAR TIZIMIDA ..........
158
§9.1.Rivojlanayotgan mamlakatlarning asosiy ijtimoiy-iqtisodiy
хususiyatlari………………………………………………………….
158
§9.2.Rivojlanayotgan mamlakatlarning хalqaro tovar almashinuvida
tutgan o’rni va roli …….……………………………………………..
160
§9.3.Хorijiy
sarmoyalar
–
rivojlanayotgan
mamlakatlar
iqtisodiyotida .......................................................................................
163
§9.4.«Yangi industrial mamlakatlar»ning jahon хo’jaligida tutgan
o’rni ….................................................................................................
167
10-BOB. ХALQARO IQTISODIY INTЕGRATSIYA ….............. 181
§10.1.Iqtisodiy intеgratsiya mohiyati va unga ta’sir etuvchi omillar... 181
§10.2.Iqtisodiy intеgratsiya shakllanishi shart – sharoitlari va uning
bosqichlari …………………………..………………………...……
183
§10.3.Iqtisodiy intеgratsiyaning milliy davlatlar iqtisodiyotiga ta’siri 189
§10.4.G’arbiy Yevropada intеgratsiya jarayonlarining rivojlanishi ... 195
§10.5.Amеrika qit’asida intеgratsiya jarayonlari rivojlanishining
хususiyatlari………………………………………………………….
201
§10.6.Osiyo-Tinch okеani mintaqasida intеgratsion jarayonlarning
хususiyatlari …………………………................................................
204
§10.7.O’zbеkistonning intеgratsion tashkilotlardagi ishtiroki …….... 207
11-BOB. JAHON IQTISODIYOTINI TARTIBGA SOLISHDA
ХALQARO TASHKILOTLARNING ROLI ….............................
214
§11.1.Хalqaro iqtisodiy tashkilotlarning tasniflanishi ………............ 214
§11.2.Jahon хo’jaligidagi global tashkilot Birlashgan millatlar
tashkiloti tizimi ....................................................................................
215
§11.3.Iqtisodiy hamkorlik va rivojlanish tashkiloti. Hududiy
iqtisodiy tashkilotlar …........................................................................
217
§11.4.Jahon savdo tashkilotining jahon хo’jaligidagi rivojlanish
yo’nalishlari va uni mamlakatlar iqtisodiyotidaga ahamiyati ….......
220
§11.5.USTning tashqi savdo opеratsiyalarini tartibga solish
uslublari………………………………………………………………
223
267
12-BOB.
JAHON
ХO’JALIGINING GLOBALLASHUV
JARAYONLARIDA O’ZBЕKISTONNING ISHTIROKI ...........
229
§12.1.O’zbеkistonning iqtisodiy salohiyati va imkoniyatlari ……..
229
§12.2.O’zbеkiston Rеspublikasining jahon mamlakatlari bilan
iqtisodiy aloqalarining rivojlanishi ………….....................................
233
§12.3.O’zbеkiston Rеspublikasi iqtisodiyotida хalqaro iqtisodiy
tashkilotlar bilan hamkorlikning ta’siri …………………...................
240
Izohli lug’at (Glossariy) ……………………………………....…….. 245
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati …………………………………. 261
268
СОДЕРЖАНИЕ
Введение ……………………………………………………………
3
1-ГЛАВА.
МИРОВОЕ
ХОЗЯЙСТВО
И
МЕЖДУНАРОДНЫЕ
ЭКОНОМИЧЕСКИЕ
ОТНОШЕНИЯ: ОСНОВНЫЕ ВИДЫ И ОСОБЕННОСТИ.
МЕЖДУНАРОДНОЕ РАЗДЕЛЕНИЕ ТРУДА ………………
6
§1.1.Предмет
дисциплины
Мировая
экономика
и
международные экономические отношения ……………………..
6
§1.2.Этапы развития и тенденции в мировом хозяйстве ………...
7
§1.3.Особенности развития современных международных
экономических отношений ………………………………………...
10
§1.4.Международное разделение труда и факторы влияющие на
него ….................................................................................................
11
§1.5.Международная специализация и производственная
кооперация ….....................................................................................
13
2-ГЛАВА.
ТЕОРИИ
И
МОДЕЛИ
РАЗВИТИЯ
МЕЖДУНАРОДНОЙ ТОРГОВЛИ …………………………….
17
§2.1.Международная торговля в системе международных
экономических
отношений.
Концепция
международной
торговли …………………………………………………………….
17
§2.2.Классические теории международной торговли …………… 19
§2.3.Общее равновесие в международной торговли …………….
41
§2.4.Новые теории международной торговли …………………... 50
3-ГЛАВА. ПУТИ РЕГУЛИРОВАНИЯ И УПРАВЛЕНИЯ
ВНЕШНЕЙ ТОРГОВЛИ ГОСУДАРСТВОМ …………………
58
§3.1.Роль государства в международной торговле ……………… 58
§3.2.Тарифные методы регулирования внешней торговли
государством ………………………………………………..............
59
§3.3.Основные виды тарифной политики ………………………..
60
§3.4.Преимущества и недостатки тарифного управления ………
67
§3.5.Нетарифные методы регулирования внешней торговли …... 69
4-ГЛАВА. МЕЖДУНАРОДНАЯ МИГРАЦИЯ РАБОЧЕЙ
СИЛЫ ………………………………………………………………
79
§4.1.Человеские ресурсы в мировом хозяйстве. Занятость и
269
безработица ……………………………………………………….... 79
§4.2.Сущность и причины возникновения мирового рынка
рабочего силы ………………………………………………………
83
§4.3.Основные направления и центры трудовой миграции …….. 84
§4.4.Влияние международной рабочей силы на национальную
экономику .………………………………………………………….
86
§4.5.Экономическое влияние международной миграции рабочей
силы на страны экспортёра и импортёра …………………...…….
88
§4.6.Проблема «утечки мозгов» …………………………………...
90
5-ГЛАВА. МЕЖДУНАРОДНАЯ МИГРАЦИЯ КАПИТАЛА
И ТРАНСНАЦИОНАЛЬНЫЕ КОРПОРАЦИИ ………………
93
§5.1.Экспорт капитала – как ведущая форма международных
экономических отношений ……..…………………………………
93
§5.2.Основные виды экспорта капитала и его особенности …….
95
§5.3.Суть, структура и виды медународных корпораций ………. 100
§5.4.Роль транснациональных корпораций в мировом хозяйстве. 103
6-ГЛАВА. РОЛЬ СВОБОДНЫХ ЭКОНОМИЧЕСКИХ ЗОН
В МИРОВОЙ ЭКОНОМИКЕ …………………………………...
109
§6.1.Суть и виды свободных экономических зон ……………..… 109
§6.2.Мировой опыт в создании свободных экономических зон ... 114
§6.3.Особенности китайской модели СЭЗ ……………………….. 116
§6.4.Возможности создания свободных экономических зон в
Узбекистане и анализ существующих перспектив ………………
122
7-ГЛАВА.
МЕЖДУНАРОДНЫЕ
ВАЛЮТНО-
ФИНАНСОВЫЕ И КРЕДИТНЫЕ ОТНОШЕНИЯ ………….
127
§7.1.Сущность и структура международной валютной системы . 127
§7.2.Этапы развития международной валютной системы ……… 128
§7.3.Единицы международной резервной валюты ……………… 131
§7.4.Европейская валютная система ……………………………... 134
§7.5.Международные валютные и финансово-кредитные рынки 137
8-ГЛАВА.
ЭКОНОМИКА
РАЗВИТЫХ
СТРАН
В
МИРОВОМ ХОЗЯЙСТВЕ ……………………………………….
143
§8.1.Место развитых стран в мировом хозяйстве ………………. 143
§8.2.Место государств Западной Европы в мировом хозяйстве .. 145
§8.3.Интеграционные объединения развитых стран ……………. 146
270
§8.4.Мировая
машиностроительная
промышленность
и
особенности её развития …………………………………………...
148
§8.5.Экономика Японии и её место в мировом хозяйстве ……… 150
9-ГЛАВА. РАЗВИВАЮЩИЕСЯ СТРАНЫ В СИСТЕМЕ
МЕЖДУНАРОДНЫХ ЭКОНОМИЧЕСКИХ ОТНОШЕНИЙ
158
§9.1.Основные
экономическо-социальные
особенности
развивающихся стран ……………………………………………...
158
§9.2.Место и роль развивающихся стран в международном
товарообмене…………………………………………..……………
160
§9.3.Международные инвестиции в экономике развивающихся
стран ………………………………………………………………...
163
§9.4.Место «Новых индустриальных стран» в мировом
хозяйстве ……………………………………………………………
167
10-ГЛАВА.
МЕЖДУНАРОДНАЯ
ЭКОНОМИЧЕСКАЯ
ИНТЕГРАЦИЯ ……………………………………………………
181
§10.1.Суть экономической интеграции и факторы влияющие на
неё …………………………………………………………………...
181
§10.2.Предпосылки
для
формирования
экономической
интеграции, её этапы …………………………………………...…..
183
§10.3.Влияние экономической интеграции на экономику
национальных государств ………………………………………....
189
§10.4.Развитие интеграционных процессов в Западной Европе .. 195
§10.5.Особенности
интеграционных
процессов
на
Американском континенте ………………………………………...
201
§10.6.Особенности интеграционных процессов на Азиатско-
Тихоокеанском регионе ……………………………………………
204
§10.7.Участие Узбекистана в интеграционных организациях …..
207
11-ГЛАВА. РОЛЬ МЕЖДУНАРОДНЫХ ОРГАНИЗАЦИЙ В
УРЕГУЛИРОВАНИИ МИРОВОЙ ЭКОНОМИКИ ………….
214
§11.1.Классификация
международных
экономических
организаций …...................................................................................
214
§11.2.Система глобальной организации – Организации
объединённых наций – в мировом хозяйстве …………………….
215
§11.3.Организация экономического сотрудничества и развития.
Региональные экономические организации ...................................
217
§11.4.Направления развития Всемирной торговой организации
271
в мировом хозяйстве и её значение в экономике стран …………. 220
§11.5.Методы урегулирования ВТО внешнеэкономическими
операциями……………………………………………………….....
223
12-ГЛАВА. УЧАСТИЕ УЗБЕКИСТАНА В ПРОЦЕССАХ
ГЛОБАЛИЗАЦИИ МИРОВОГО ХОЗЯЙСТВА ……………...
229
§12.1.Экономический потенциал и возможности Узбекистана ... 229
§12.2.Развитие экономических отношений Узбекистана со
странами мира ………………………………………………...……
233
§12.3.Влияние
сотрудничества
с
международными
экономическими организациями на экономику Республики
Узбекистан ………………………………………………………….
240
Глоссарий …………………………………………………………... 245
Использованная литература ……………………………………… 261
272
CONTENTS
Introduction ………………………………….……………………..
3
CHAPTER 1. WORLD ECONOMY AND INTERNATIONAL
ECONOMIC RELATIONS: THE MAIN TYPES AND
PARTICULARITIES. INTERNATIONAL DIVISION OF
LABOR ..…………………………………………………………….
6
§1.1.The subject of the discipline World economy and international
economic relations …………………………………………………..
6
§1.2.Stages of development and tendencies in the world economy …
7
§1.3.Development features of modern international economic
relations ……………………………………………………………...
10
§1.4.International division of labor and factors affecting it ………..
11
§1.5.International specialization and industrial cooperation ………
13
CHAPTER
2.
THEORIES
AND
MODELS
OF
INTERNATIONAL TRADE DEVELOPMENT ………………..
17
§2.1.International trade in the system of international economic
relations. The concept of international trade. ………………………
17
§2.2.Classical theories of international trade ……………………….
19
§2.3.General equilibrium in international trade …………………….
41
§2.4.New theories of international trade ……………………………
50
CHAPTER
3.
WAYS
OF
REGULATION
AND
MANAGEMENT
OF
FOREIGN
TRADE
BY
THE
GOVERNMENT …………………………………………………..
58
§3.1.The role of the government in international trade ……………
58
§3.2.Tariff methods of foreign trade regulation by the government ... 59
§3.3.The main types of tariff policy ………………………………..
60
§3.4.Advantages and disadvantages of tariff regulation ……………
67
§3.5.Non-tariff methods of foreign trade regulation ………………..
69
CHAPTER 4. INTERNATIONAL MIGRATION OF LABOR
FORCE ……………………………………………………………...
79
§4.1.Human resources in the world economy. Employment and
unemployment ……………………………………………………….
79
273
§4.2.Essence and reasons of emergence of the world labor market … 83
§4.3.Main directions and centers of labor force migration …………
84
§4.4.Influence of international labor force on national economy ….
86
§4.5.Economic impact of international labor force migration onto
exporter and importer countries …………………………………….
88
§4.6.The problem of «brain-drain» …………………………………. 90
CHAPTER 5. INTERNATIONAL MIGRATION OF CAPITAL
AND TRANSNATIONAL CORPORATIONS …………………..
93
§5.1.Export of capital as a leading form of international economic
relations ………………………………………………………….…..
93
§5.2.The main types of capital export and its particularities ……….
95
§5.3.The essence, structure and types of international corporations ... 100
§5.4.The role of transnational corporations in the world economy … 103
CHAPTER 6. THE ROLE OF FREE ECONOMIC ZONES IN
THE WORLD ECONOMY ……………………………………….
109
§6.1.The point and types of free economic zones ………………….
109
§6.2.World experience in the creation of free economic zones ……. 114
§6.3.The features of Chinese model of FEZ ………………………..
116
§6.4.Possibilities of creating free economic zones in Uzbekistan and
the analysis of existing prospects ……………………………………
122
CHAPTER 7. INTERNATIONAL MONETARY AND CREDIT
RELATIONS ………………………………………………………
127
§7.1.Essence and structure of international monetary system ……..
127
§7.2.Stages of international monetary system development ……….
128
§7.3.Units of international reserve currency ……………………….. 131
§7.4.European monetary system ……………………………………
134
§7.5.International monetary and financial-credit markets …………
137
CHAPTER
8.
THE
ECONOMIES
OF
DEVELOPED
COUNTRIES IN THE WORLD ECONOMY …………………...
143
§8.1.Place of developed countries in the world economy ………….
143
§8.2.Place of Western Europe countries in the world economy ……
145
§8.3.Integration associations of developed countries ………………
146
§8.4.World machine building industry and its development features.. 148
§8.5.The economy of Japan and its place in the world economy …... 150
274
CHAPTER 9. DEVELOPING COUNTRIES IN THE SYSTEM
OF INTERNATIONAL ECONOMIC RELATIONS ……………
158
§9.1.The main economic-social features of developing countries ….. 158
§9.2.The place and role of developing countries in the world
commodity exchange ……………………………………………..…
160
§9.3.International investment in the economy of developing
countries ……………………………………………………………..
163
§9.4.The place of «New industrial countries» in the world economy. 167
CHAPTER
10.
INTERNATIONAL
ECONOMIC
INTEGRATION ……………………………………………………
181
§10.1.The nature of economic integration and factors affecting it …. 181
§10.2.Prerequisites for formation of economic integration and its
stages ………………………………………………………………...
183
§10.3.Influence of economic integration on the national economies .. 189
§10.4.Development of integration processes in the Western Europe.. 195
§10.5.Features of integration processes on the American continent… 201
§10.6.Features of integration processes in Asian-Pacific region …… 204
§10.7.Participation of Uzbekistan in integration organizations ……
207
CHAPTER
11.
THE
ROLE
OF
INTERNATIONAL
ORGANIZATIONS IN REGULATING OF THE WORLD
ECONOMY ………………………………………………………...
214
§11.1.Classification of international economic organizations …….
214
§11.2.The system of global organization – the United Nations
organization - in the world economy ………………………………..
215
§11.3.The Organization of economic cooperation and development.
Regional economic organizations …………………………………...
217
§11.4.Development directions of the World trade organization in the
world economy and its importance in the economy of countries ……
220
§11.5.Methods of regulation of the WTO by foreign operations …... 223
CHAPTER 12. PARTICIPATION OF UZBEKISTAN IN THE
GLOBALIZATION
PROCESSES
OF
THE
WORLD
ECONOMY ……............................................................................
229
§12.1.Economic potential and opportunities of Uzbekistan ……….
229
§12.2.Development of economic relations of Uzbekistan with the
countries of the world ………………………………………………..
233
§12.3.Influence of cooperation with international economic
275
organizations on the economy of the Republic of Uzbekistan ……… 240
Glossary ……………………………………………………………... 245
Bibliography ………………………………………………………… 261
276
NAZAROVA GULCHEXRA G’OZIYEVNA
IMINOV ZAFAR MAXAMMATIBROHIMOVICH
XALILOV XAMRO XALILOVICH
HAMIDOV OTABEK BAKIJANOVICH
JAHON IQTISODIYOTI VA XALQARO
IQTISODIY MUNOSABATLAR
(Darslik)
Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti qoshidagi
«Iqtisodiyot» nashriyoti, Toshkent shahri, O’zbekiston ko’chasi, 49
Do'stlaringiz bilan baham: |