Iqtisodiy manfaatlar

P




D




D₁





0 Q

Rasm 7. Egiluvchan talab chizig’i

Masalan qishloq xo’jaligi mahsulotlarining baholarini o’sishi unga bo’lgan talabni pasaytiradi, baholarini pasayishi bu mahsulotlarga bo’lgan talabni o’sishiga olib keladi.

P


D


D₁


0 Q
8-rasm. Egiluvchan bo’lmagan talab chizig’i 
Egiluvchan talab (9-rasm) baholarga bog’liq bo’lmaydi. Baholarning o’sib borishi yoki kamayishi talab darajasini o’zgarishiga ta’sir etmaydi. 
Masalan suv, gaz va elektr energiyadan foydalanish darajasi ularga belgilangan baholardan qat’iy nazar fasllarga qarab o’zgarib boradi.
P


D

D ₁ 


0 Q

Rasm 9. Talab egri chizig’ining egiluvchanligi. 
Taklifning bahoga nisbatan o’zgarishi taklifning egiluvchanlik koeffisient deyiladi va quyidagicha ifodalaniladi.
Baholarning o’zgarishi
E_К= ———————————
Taklifning o’zgarishi

Egiluvchanlik koeffisienti baholarning 1% oshganda, talabning qanchaga o’zgarganligini ifodalaydi.

7-rasmda baholarning pasayishi bilan tovarlar 2 barobar ko’proq sotilgan. Bunday hol ayrim holdagi egiluvchanlik deyiladi. Bunda E_К=1 ga teng.
8-rasmda baholarning oshishi sotilgan tovarlar miqdorining pasayishiga sabab bo’lgan. Bunday hol egiluvchan bo’lmagan holatni ifodalaydi. Bunda E_К < 1 ga teng bo’ladi.
Nihoyat baholarning pasayishi natijasida (9-rasm) sotiladigan tovarlar hajmining oshishida egiluvchan talab ko’rinadi. Bunda E_К > 1 ga teng bo’ladi. Ba’zi hollarda baho pasaysada talab o’zgarmaydi. Bunday hol absolyut egiluvchan bo’lmagan talab deyiladi va u quyidagi ko’rinishda (10-rasm) ifodalanadi.
Absolyut egiluvchan bo’lmagan talabga baholarning ko’tarilishi yoki tushishi, ishlab chiqarish hajmining ko’tarilishi yoki pasayishi talabga aslo ta’sir etmaydi. 

Masalan nonga bo’lgan talab, yoki tuzga bo’lgan talab ularning baholari oshgan taqdirda ham talab o’zgarmaydi.