Iqtisodiy ma'lumotni qayta ishlash asoslari. Iqtisodiy ma'lumotni qayta ishlash xususiyatlari

1.2 Texnologik jarayonlarni tashkil etish turlari

Texnologik jarayonlarni tashkil qilishning ikkita asosiy turi mavjud: predmetli va ekspluatatsion.

Mavzu turi texnologiyani tashkil etish axborotni qayta ishlashga ixtisoslashgan va aniq vazifalar to'plamini (mehnat va ish haqini hisobga olish, etkazib berish va sotish, moliyaviy operatsiyalar va boshqalarni) hal qilishga ixtisoslashgan parallel operatsion texnologik liniyalarni yaratishni va shu qatorda ma'lumotlarni tezkor ravishda qayta ishlashni tashkil etishni o'z ichiga oladi.

Operatsion (oqim) turi texnologik jarayonning konstruktsiyasi, avtomatik rejimda bajariladigan operatsiyalarni bir-birini almashtirishning doimiy ketma-ketligi ko'rinishida taqdim etilgan texnologiyaga muvofiq, qayta ishlangan ma'lumotlarning ketma-ket o'zgarishini ta'minlaydi. Qurilish texnologiyasiga ushbu yondashuv abonent punktlari va avtomatlashtirilgan ish joylari ishini tashkil qilishda maqbul bo'ldi.

Texnologiyani alohida bosqichlarida tashkil etish o'ziga xos xususiyatlarga ega, bu esa mashinadan tashqarida va mashinada ishlab chiqariladigan texnologiyani tanlashga olib keladi. Mashinadan tashqari texnologiya (ko'pincha uni oldindan baza deb atashadi) ma'lumotlarni yig'ish va yozib olish, kompyuter ommaviy axborot vositalariga ma'lumotlarni yozishni boshqarish bilan birlashtiradi. Mashina ichidagi texnologiya kompyuterda hisoblash jarayonini tashkil etish, mashina xotirasida ma'lumotlar massivini tashkil etish va ularni tuzilishi bilan bog'liq bo'lib, bu uni ham ichki baza deb atashga asos beradi. Darslikning keyingi boblari mashinadan tashqari va mashina ichidagi axborot konversiyasining texnik bazasini tashkil etuvchi vositalarga bag'ishlanganligini hisobga olib, biz faqat nomlangan texnologiyalarni qurish xususiyatlarini qisqacha ko'rib chiqamiz.

Texnologik jarayonning asosiy bosqichi kompyuterda funktsional muammolarni hal qilish bilan bog'liq. Kompyuterda muammolarni echish uchun mashina ichidagi texnologiya, qoida tariqasida, iqtisodiy ma'lumotni o'zgartirishning quyidagi standart jarayonlarini amalga oshiradi: yangi axborot massivlarini shakllantirish; axborot massivlariga buyurtma berish; massivdan yozuvlarning bir qismini olish, massivlarni birlashtirish va ajratish; massivga o'zgartirishlar kiritish; yozuvlar ichidagi atributlar bo'yicha, massivlar ichida, bir nechta massivlarning yozuvlari ustidan arifmetik amallarni bajarish. Har bir alohida vazifani yoki vazifalar kompleksini echish uchun quyidagi operatsiyalarni bajarish zarur: masalani mashinada echish uchun dasturni kiritish va uni kompyuter xotirasiga joylashtirish, dastlabki ma'lumotlarni kiritish, kiritilgan ma'lumotlarni mantiqiy va arifmetik boshqarish, noto'g'ri ma'lumotlarni tuzatish, kirish massivlarini tartibga solish va kiritilgan ma'lumotlarni saralash, berilganlarga ko'ra hisob-kitoblar. Algoritm, chiqish ma'lumotlarini qabul qilish, chiqish shakllarini tahrirlash, ma'lumotlarni ekranda va mashina tashuvchilarida aks ettirish, jadvallarni chiqish ma'lumotlari bilan bosib chiqarish.

U yoki bu texnologiya variantini tanlash birinchi navbatda echilayotgan vazifalarning makon-vaqt xususiyatlari, xabarlarni qayta ishlash tezligiga bo'lgan talablar bilan belgilanadi va foydalanuvchi va kompyuterning o'zaro ta'sir o'tkazish rejimiga, shuningdek, amaliyot tomonidan belgilab qo'yilgan rejimga va texnik vositalarning, birinchi navbatda kompyuterlarning rejim imkoniyatlariga bog'liq.

Foydalanuvchi va kompyuter o'rtasida quyidagi o'zaro ta'sir usullari mavjud: ommaviy va interaktiv (so'rov, dialog). Kompyuterlarning o'zi turli xil rejimlarda ishlashi mumkin: bitta va ko'p dasturli, vaqtni taqsimlash, real vaqtda, teleprocessing. Shu bilan birga, maqsad turli xil muammolarni hal qilishda maksimal darajada avtomatlashtirishda foydalanuvchilarning ehtiyojlarini qondirishdir.

Ommaviy rejim iqtisodiy muammolarni markazlashgan holda hal qilish amaliyotida eng keng tarqalgan bo'lib, boshqaruvning turli darajalaridagi xo'jalik yurituvchi sub'ektlarning ishlab chiqarish va xo'jalik faoliyatini tahlil qilishning katta qismi bo'lgan.

Partiya rejimida hisoblash jarayonini tashkil etish foydalanuvchiga kompyuterga kirmasdan qurilgan. Uning funktsiyalari axborot bilan bog'liq vazifalar majmuasi bo'yicha dastlabki ma'lumotlarni tayyorlash va ularni protsessing markaziga o'tkazish bilan cheklangan bo'lib, u erda ishlov berish, dasturlar, dastlabki, normativ-narxlash va ma'lumotlarga oid kompyuter vazifasini o'z ichiga olgan paket shakllandi. Paket kompyuterga kiritildi va foydalanuvchi va operator ishtirokisiz avtomatik rejimda amalga oshirildi, bu esa berilgan vazifalar to'plamining bajarilish vaqtini minimallashtirishga imkon berdi. Bunday holda, kompyuterning ishlashi bitta dasturli yoki ko'p dasturli rejimda amalga oshirilishi mumkin edi, bu afzaldir, chunki mashinaning asosiy qurilmalarining parallel ishlashi ta'minlangan. Hozirda elektron pochta uchun ommaviy rejim amalga oshirilmoqda.

Interaktiv rejim foydalanuvchining axborot va hisoblash tizimi bilan to'g'ridan-to'g'ri o'zaro aloqasini ta'minlaydi, so'rov (odatda tartibga solinadigan) yoki kompyuter bilan dialog xarakterida bo'lishi mumkin.

So'rov rejimi foydalanuvchilar uchun tizim bilan ko'plab abonent terminallari qurilmalari, shu jumladan protsessing markazidan ancha uzoq masofadagi qurilmalar orqali o'zaro aloqada bo'lishi uchun zarurdir. Ushbu ehtiyoj operatsion vazifalarni hal qilish bilan bog'liq, masalan, marketing vazifalari, xodimlarni qayta tayinlash vazifalari, strategik xarakterdagi vazifalar va boshqalar. Bunday hollarda, kompyuter navbatda turadigan tizimni amalga oshiradi, vaqtni taqsimlash rejimida ishlaydi, unda bir nechta mustaqil abonentlar (foydalanuvchilar) kirish-chiqarish moslamalari yordamida o'z muammolarini hal qilish jarayonida kompyuterga to'g'ridan-to'g'ri va amalda bir vaqtning o'zida kirish huquqiga ega bo'ladilar. Ushbu rejim har bir foydalanuvchiga aniq belgilangan tartibda differentsiallashtirilgan tarzda kompyuter bilan aloqa qilish uchun vaqt ajratish va sessiya tugagandan so'ng uni o'chirish imkonini beradi.

Muloqot rejimi foydalanuvchiga hisoblash tizimi bilan bevosita qabul qilinadigan ish tezligida o'zaro aloqada bo'lishiga, topshiriq berishning takroriy tsiklini amalga oshirishga, javobni qabul qilishga va tahlil qilishga imkon beradi. Bunday holda, kompyuterning o'zi foydalanuvchiga kerakli natijani olish uchun ketma-ket qadamlar (menyu bilan ta'minlash) to'g'risida ma'lumot berib, dialogni boshlashi mumkin.

Ikkala turdagi interaktiv rejim (so'rov, dialog) kompyuterlarning real vaqt rejimida ishlashiga va vaqtni taqsimlash rejimining yanada rivojlanishi bo'lgan teleprocessing rejimlariga asoslangan. Shu sababli tizimning ushbu rejimlarda ishlashi uchun zaruriy shartlar quyidagilardan iborat: birinchidan, kerakli ma'lumotlarni va dasturlarni kompyuterni saqlash qurilmalarida doimiy saqlash va abonentlardan faqat minimal miqdordagi boshlang'ich ma'lumotlar va ikkinchidan, abonentlar aloqa qilishlari uchun kompyuter bilan tegishli aloqa vositalarining mavjudligi. Har qanday vaqtda unga.