Iqtisodiy bilim asoslari

10. Qaysi holatda bir kunlik mehnat 
unumdorligi yuqori?
A. 12 ishchi 120 ta detal tayyorlaydi.
B. 8 ishchi 95 ta detal tayyorlaydi.
D. 11 ishchi 105 ta detal tayyorlaydi.
E. 20 ishchi 200 ta detal tayyorlaydi.
Tovarlar
O‘yinchoq (ming donada)
Shakar (tonnada)
Imkoniyatlar
A
15
0
B
14
1
D
12
2
E
9
3
F
5
4
G
0
5

---

31
30
31
PUL
Natural xo‘jalik rivojlanib, ishlab chiqarish taraqqiy etib borayotgan davrga kelib, 
hamma o‘zi ishlab chiqargan mahsulotini jon-jon deb almashtiradigan hammabop 
(universal) maxsus tovarga ehtiyoj paydo bo‘lgan. Bunday maxsus tovar rolini turli 
hududlarda, turli davrlarda turli xil mahsulotlar o‘ynagan. Masalan, bunday tovar rolini 
Yunonistonda, Rimda, arab va hind qabilalarida chorva mollari, shimoliy mamlakatlarda 
— mo‘yna va teri, Afrika xalqlarida — chig‘anoqlar va fil suyaklari, Qadimgi Misrda — 
bug‘doy, Xitoyda — tuz, Mo‘g‘ulistonda— choy bajargan. Ushbu maxsus tovarlarni olib 
yurish kishilarga turli qiyinchilik va noqulayliklar tug‘dirgan. Shu bois, odamlar bundan 
ham qulayrog‘ini o‘ylab topishga intilishgan.
Odamlar metallni qayta ishlashni o‘rganib olganlaridan so‘ng metall pullar paydo 
bo‘lgan. Keyinchalik, qimmatbaho metallar, oltin va kumushdan yasalgan pullar 
muomalaga chiqarilgan.
Turli xil og‘irlikka ega bo‘lgan oltin va kumush bo‘laklari pul sifatida ishlatilganda, har 
safar ularni tarozida tortishga to‘g‘ri kelgan. Bu noqulaylikni bartaraf etish uchun ma’lum 
og‘irlikka va shaklga ega bo‘lgan va turli xil muhrlar urilgan tangalar muomalaga kiritilgan. 
Vaqt o‘tishi bilan tangalarning ham kamchiliklari ko‘rinib qolgan. Oltin va kumush tangalar 
qo‘ldan-qo‘lga o‘tib silliqlashgan va yengillashib qolgan. Bu esa, o‘z navbatida, ularning 
boshlang‘ich qiymati, ya’ni boshqa tovarlar bilan ayirboshlash qobiliyatining kamayishiga 
olib kelgan. Bu muammoni yechishga bo‘lgan harakatlar natijasida