Iqtisodiy bilim asoslari

70
Ijara  haqi  (renta)
  —  birovning  mulkidan  foyda langanlik  uchun 
to‘lana digan haq.
Omonat foizi
— omo natga qo‘yilgan pul mab lag‘i dan foydalanganlik 
uchun to‘lanadigan qo‘shimcha haq.
Tadbirkorlik  foydasi
—  tadbirkorlik  faoliyati  nati jasida  qo‘lga 
kiritiladigan daromaddan kelgan foyda.
o‘rtasidagi  keskin  farqlar  davlat  tomonidan  fuqarolar  daromadlarini 
soliqqa tortish, kam ta’minlangan oilalarga nafaqalar berish va boshqa 
yo‘llar orqali tartibga solib turiladi.
Qadriyatlar!
“Boylik  molning  ko‘pligida  emas,  balki  ko‘ngilning  to‘q ligidadir” 
deyilgan ha disga o‘z muno sabatin gizni bildi ring.
Ma’lumki,  bozor  iqtisodiyoti  sharoitida  narxlar  o‘zgarib  turadi. 
Odatda, turli yillardagi daromadlar o‘zaro taqqoslanayotganda ularning 
shu  yillardagi  miqdori  nominal  qiymati  emas,  balki  muayyan  yilga 
nisbatan  qiymati,  ya’ni  real  qiymatlari  taqqoslanadi.  Shunday  qilib, 
nominal  daromad  daromadning  joriy  yildagi  narxlardagi  qiymati.  Real 
daromad esa daromadning muayyan yil dagi narxlarga nis ba tan qiymatidir. 
Real  daromad  nominal  daromadni  tegishli  iste’mol  narxlari  indeksiga 
bo‘lib topiladi.
Iste’mol  narxlar  indeksi  (INI)  aholi  tomonidan  sotib  olinadigan 
muayyan  tovar  va  xizmatlar  narxining  ma’lum  boshlang‘ich  davrdagi 
narxlarga  nisbatan  o‘zgarishini  ifodalaydi.  Uni  boshqacha  qilib, 
qaralayotgan  vaqt  davomida  narx larning  o‘zgarish  darajasi  deb  ham 
aytish mumkin. Masalan, 2018- yil shartli mamlakat aholisining o‘rtacha 
nominal daromadi 2017- yilga nis batan 36,4%ga oshgan. Natijada 2017- 
yili fuqaro 1 000 000 shartli pul birligi da romad qilgan bo‘lsa, 2018- yilga 
kelib 1 364 000 so‘m daromad qilgan. Bu — fuqaroning turmush darajasi 
2018- yil oxiriga kelib, 2017- yilga nisbatan 1,364 marta yaxshilanganligini 
bildirmaydi,  albatta.  Chunki,  bu  vaqt  davomida  narxlar  ham  oshib 
borgan.  Ma’lum  bo‘lishicha,  narxlar  bu  davrda  o‘rtacha  7,5%ga,  ya’ni 
1,075  martaga  oshgan.  Agar  nominal  daromad  miqdorini  narxlarning 
oshishi  darajasiga  bo‘lsak:  1  364  000  :  1,075=  1268837  so‘m  aholining 
real  o‘rtacha  daromadlari    miqdori  kelib  chiqadi.  Demak,  2018-  yil 
oxirida  fuqarolarning  daromadlari  2017-  yilga  nisbatan  taxminan  1,27 
marta oshgan ekan.(1 268 837:1 000 000
≈1,27)
http:eduportal.uz

---