Iqtisodiy bilim asoslari

Tanlov
—  cheklangan  resurslardan  foydalanish  imkoniyatlari 
orasidan birini tanlash.
Muqobil  imkoniyatlar
—  birini  tanlaganda  qolganlaridan  voz  ke-
chiladigan imkoniyatlar.
Tanlovning muqobil qiymati
 — tanlov natijasida voz kechil gan im-
koniyatlar  ichidan eng katta naflisi.
Tanlov  amalga  oshirilayotgan  hamma  hollarda  ham  imkoniyatlar-
ning biri tanlanib, qolganlaridan voz kechilmaydi. Shunday hollar ham 
bo‘ladiki, tanlov amalga oshirilayotgan vaqtda hamma imkoniyatlar bilan 
2 – E. Sariqov, B. Haydarov
http:eduportal.uz

---

18
ham  murosa  qilishga  to‘g‘ri  keladi,  ya’ni  barcha  imkoniyatlardan  ham 
qisman-qisman  foydalaniladi.  Aytaylik,  tijorat  bilan  shug‘ullanuvchi 
xususiy  do‘kon  egasi  Abdullayev  10  800  000  so‘mga  ulgurji  savdo  fir-
masidan krem va  shampun sotib olmoqchi. Shampunning narxi 27.000 
so‘m bo‘lib, 10.800.000 so‘mga undan jami 400 dona  sotib olish mumkin. 
Kremning narxi esa 18.000 so‘m bo‘lib, 10.800.000 so‘mga jami 600 dona   
krem olish mumkin. Lekin Abdullayev shampun ham, krem ham xarid 
qilishi kerak. Shu bois Abdullayev yarim puli — 5.400.000 so‘mga 200 
dona shampun, qolgan yarmiga esa 300 dona krem  sotib olishga qaror 
qildi.  Ya’ni  har  ikkala  imkoniyati  bilan  ham  murosaga  borib,  ulardan 
qisman-qisman bo‘lsa-da foydalandi. Bunday tanlov usuli iqtisodiyotda
murosali (yoki aralash) tanlov deb yuritiladi.
100 200 300 400 500 600
100
200
300
400
Shampun
 miqdori
Krem miqdori
Shampun 
miqdori
Krem 
miqdori
0
600
100
?
?
250
200
300
400
0
1. Abdullayev  10.800.000  so‘m  pulning  hammasiga  yana  qanday 
miqdorlarda  shampun  va  krem  sotib  olishi  mumkin  edi?  Bunday 
imkoniyatlarning 4- 5 tasini aniqlab jadvalni to‘ldiring.
2. Jadvaldan  foydalanib,  koordinatalar  tekisligida  nuqtalarni  belgi-
lab,  tutashtirib  chiqing.  Koordinata  o‘qlari  va  bu  chiziq  bilan 
chegaralangan soha ishlab chiqarish imkoniyatlari sohasi deyiladi.
3. Ushbu soha nima sababdan bunday nom bilan ataladi?
4. Bu soha ichida yotgan (150; 250) nuqtaga mos kelgan imkoniyatni 
tavsiflab  bering.  Bu  holatda  pul  mablag‘idan  samarali  foyda-
lanilyaptimi? Javobingizni asoslab bering.
5. Bu  soha  tashqarisida  yotgan  (250;  350)  nuqtaga  mos  kelgan 
imkoniyat  haqida  nima  deya  olasiz?  Bu  holat  Abdullayevning 
imkoniyat doirasidami? Javobingizni asoslab bering.
6. Pul  mablag‘idan  to‘liq  foydalanilgan  imkoniyatlarga  mos  kelgan 
nuqtalardan bir nechtasini ko‘rsating va grafikda belgilang.
http:eduportal.uz

---