Iqtisodiy bilim asoslari

S
D
Mashqlar
1. Quyidagi jadvalda turli tovarlar bozoridagi vazi yatlar tasvirlangan. 
Bu ma’lumotlar asosida talab va taklif chiziqlarining holati qanday 
o‘zgarishini aniq lang hamda jadvalning uchinchi ustuniga chizing. 
http:eduportal.uz

---

112
2. Quyidagi omillar talab va taklifning qay biriga ta’sir qilishini aniqlab, 
ular ta’sirida tovarning bozor narxi qanday o‘zgarishini tahlil qiling 
va  chizma yordamida asoslab ko‘rsating: a) aholi sonining o‘sishi;             
b) resurslar narxlarining o‘zgarishi; d) iste’molchilar daro madlarining 
kamayishi;  e)  tovar  o‘rnini  bosuvchi  tovar  narxining  kamayishi;            
f) davlat tomonidan ishlab chiqaruvchilarga solinadigan soliqlar va 
imtiyozlarning o‘zgarti rilishi; g) to‘ldiruvchi tovar narxining oshishi; 
h) tovar narxi oshishining kutilishi; i) bozordagi sotuvchilar sonining 
o‘zgarishi.
3. Yuqorida keltirilgan b va e omillar tovarga bo‘lgan talab va taklifga 
bir  vaqtning  o‘zida  ta’sir  qilsa,  tovarning  bozor  narxi  qanday 
o‘zgarishini tahlil qiling va chizma yordamida asoslab ko‘rsating.
Tovar bozori
Vaziyat
Chizmalar
Muvozanat narx va 
miqdorning o‘zgarishi
Charm
kurtka
Daftar
Tramvay 
transporti 
xizmati
Chinni 
idishlar
Ko‘plab firmalar 
muzqaymoq ishlab 
chiqarishga kirishdi
Charmning narxi oshdi
O‘quvchilarning yozgi 
ta’tili boshlandi
Benzin narxi oshdi
Chinni zavodlari yangi, 
unumli texnologiyani 
qo‘llay boshladi
q
0
p
0
p
0
p
0
p
0
p
P↓ Q↑
P  Q
P  Q
P  Q
P  Q
Namuna:
Muzqaymoq
Keltirilgan omillar ta’sirida muvozanat narx va muvozanat miqdor-
ning  o‘sishi  yoki  kama yishini  jadvalning  to‘rtinchi  ustunida  mos 
strelkalar bilan ko‘rsating.
http:eduportal.uz

---

113
1. Tovarni biror narxda sotib olishga bo‘lgan xohishning, ehtiyojning 
o‘zigina talab bo‘la oladimi? Qachon bu xohish talabga aylanadi?
2. Talab  va  talab  miqdori  o‘rtasidagi  farqni  misollar  yordamida 
tushuntiring.
3. Talab miqdorining tovar narxiga teskari bog‘langanligini izohlang.
4. Tovarga bo‘lgan talab qanday omillar ta’sirida o‘zgarishi mumkin?
5. O‘rnini bosuvchi va to‘ldiruvchi tovarlar juftligiga misol keltiring.
6. Taklif tushunchasining ma’nosini misollar yordamida tushuntiring.
7. Taklif miqdori qanday omillar ta’sirida o‘zgarishi mumkin? 
8. Taqchil va to‘yingan bozor holatlari qachon vujudga keladi?
9. Tovarning bozor yoki muvozanat narxi qanday aniqlanadi?
10. Talab va taklif o‘zgarishining bozor narxiga ta’sirini tushuntiring.