Iqtisodiy bilim asoslari

FAOLLASHTIRUVCHI SAVOL VA TOPSHIRIQLAR
http:eduportal.uz

---

105
Tovarning bozor narxi qanday aniqlanadi? Bozor iqtisodiyoti sharoiti-
da  tovarning  bozor  narxi  unga  bo‘lgan  talab  va  taklif  miqdoriga  qarab 
aniqlanadi.
Ma’lumki,  biror  tovarga  bo‘lgan  bozor  talabi,  bozordagi  jami 
xaridorlarning  umumlashgan  fikri  bo‘lib,  tovarning  narxi  turlicha 
bo‘lganda uni xarid qilish xohishi va imkoniyatlarini ifodalar edi. Xuddi 
shunga o‘xshash, tovarning bozor taklifi, bozordagi jami sotuvchilarning 
umumlashgan  fikri  bo‘lib,  tovarning  narxi  turlicha  bo‘lganda  tovarni 
bozorda  sotish  istagi  va  imkoniyatlarini  ifodalar  edi.  Keling,  har  ikki 
tomon — xaridor va sotuvchilarning fikr va xohishlari qachon ustma-ust 
tushishini tahlil qilaylik. Aytaylik, guruchning bozordagi talab va taklifi 
quyidagi jadval orqali berilgan bo‘lsin. Bu jadval asosida talab va taklif 
chiziqlarini bitta koordinatalar tekisligida chizadigan bo‘lsak, quyidagi 
chizmaga ega bo‘lamiz. 
Hosil bo‘lgan qaychiga o‘xshash tasvir amerikalik mashhur iqtisodchi 
olim Alfred Marshall sharafiga “Marshall qaychisi” deb nomlanadi.
Guruch narxi 8 600 so‘m bo‘lganda esa, guruchga  bo‘lgan talab va taklif 
miqdorlari o‘zaro teng bo‘lib, 4 tonnani tashkil qiladi. Bu holatda sotuvchilar 
tomonidan taklif qilingan 4 tonna guruchning hammasi 8 600 so‘m narxda 
xaridorlar tomonidan xarid qilinadi va bu holat ham xaridorlar uchun, ham 
miqdorlari qanchani tashkil qiladi?
5. Agar  sut  narxi  4  400  so‘m  qilib  qat’iy  belgilansa,  qanday  vaziyat 
vujudga keladi? Qancha sut ortib qoladi?
6. Sut narxi 4 200 so‘m bo‘lganida, bozorchadagi talab va taklif miqdorini 
aniqlang.
7. Bu  vaziyatda  har  ikkala  tomon  —  sotuvchi  va  xaridorlarni  ham 
qanoatlantiradigan  narx,  sizningcha,  necha  so‘m  bo‘lishi  kerak  deb 
o‘ylaysiz?