Iqtisodiy bilim asoslari fanidan 8-sinflar uchun dars ishlanmalar t o’plami 16-maktab iqtisod fani

Mulk — odamlar tomonidan o‘zlashtirilgan va egalik qilish mumkin bo’lgan barcha narsalar.
Mulkdor — mulkka egalik qiluvchi shaxs.
Shaxsiy mulk odamning o’z shxsiy ehtiyojlarini qodirish maqsadida egalik qiladigan mulkdir.
Kishilar guruhi (jamoasi) egalik qiladigan mulk esa jamoa mulki deb yuritiladi.
Iqtisodiyot fanida mulkning davlat mulki va xususiy mulk turlari keng tarqalgan.
Yer, yer usti va yer osti boyliklari, suv, o‘sim1ik va hayvonot dunyosi hamda boshqa tabiiy resurslar umummilliy boylik hisoblanadi.
Milliylashtirish — xususiy mulkni davlat mulkiga aylantirish jarayoni.
Xususiylashtirish — davlat mulkini xususiy mulkka aylantirish jarayoni.
Odatda, har bir kishi mehnat faoliyati natijasida insonning asosiy boyligi—mehnati evaziga ma’lum daromadga erisha boshlaydi. Kishining aql-idroki, bilimi, zakovati, kuch-quvvati, ish tajribasi, kasbiy mahorati, salohiyati, sog‘lig‘i va ma’naviy dunyosi uning— insoniy boyligi (kapitali)ni tashkil qiladi. Inson kapitali — bu kishining iqtisodiy qadr-qimmatini aniqlovchi kattalik. Insonning ma’naviy boyligi — uning dunyoqarashi, xulqi, odobi, madaniyati kabi ruhiy dunyosi bilan bog‘liq fazilatlari inson kapitalining asosiy tashkil etuvchilaridan hisoblanadi.
Inson kapitali— kishining aql-idroki, bilimi, zakovati, kuch-quvvati, ish tajribasi, kasbiy mahorati, salohiyati, sog‘lig‘i va ma’naviy dunyosi.
Mamlakatdagi mehnat resurslari uning barcha fuqarolari insoniy kapitallarining yig‘indisidan tashkil topadi. Yaponiya davlatida tabiiy boyliklar yo‘q hisobi. Bu davlat o‘z fuqarolarining insoniy kapitallarini rivojlantirish va boyitib borish evaziga hozirda ulkan iqtisodiy salohiyatga, boy kapital resurslarga ega. Kishining insoniy kapitali qancha yuksak, ma’naviy dunyoqarashi qancha go‘zal bo‘lsa, uning evaziga olinadigan daromad miqdori – ish haqi ham shuncha ko‘p bo‘ladi.
Daromadlarning asta-sekin ko‘payib borishi natijasida uni jamg‘arish imkoniyati tug‘iladi. Topilgan daromadning bir qismi o‘sha zahotiyoq sarflansa, bir qismi bankka qo‘yilgan pul, sotib olingan qimmatbaho qog‘ozlar, zavod, fabrika, avtomobil, uy-joy, zeb-ziynatlar ko‘rinishidagi xususiy mulk sifatida jamg‘ariladi. Bu mulklarning barchasi kishining moddiy kapitalini, kishining insoniy va moddiy kapitali esa uning boyligini tashkil qiladi.