«iqtisod-moliya»

Ijtimoiy yetuk bo‘lmagan xodim («X»).

Nisbatan ijtimoiy yetuk xodim («V»).

Ijtimoiy yetuk xodim (u «Personalni boshqarish» fanida «Z» harfi bilan belgilanadi).

«X» guruhiga mansub xodimlar mehnat qilishga qodir bo‘lmagan va mehnat qilishni xohlamaydigan shaxslar hisoblanadi. Odatda, ular malakasiz xodimlardan iboratdir. Ammo «X» guruhida bilim salohiyati yuqori, biroq mehnat faoliyatiga «ko‘ngilochar mashg‘ulot» sifatida qarab, korxonada asosan kompyuter o‘ynash, hamkasblar bilan suhbatlashish, turli kitoblarni mutolaa qilish bilan o‘zlarini mashg‘ul qilishga intiluvchan shaxslar ham uchraydi. Bu guruhning ish samaradorligi g‘oyat past bo‘ladi. «X» guruhi mehnat faoliya­ ti boshqaruvini o‘z qo‘liga oladigan avtoritar rahbar tashkil etishi mumkin. Bunday rahbar boshqaruvning ma’muriy usuliga tayangan holda, mehnat faoliyatini qat’iy rejalashtirish, muntazam nazorat o‘rnatish, ishlab chiqarish qoidalariga va

60

mehnat intizomiga rioya etmaganlarga jazo choralarini qo‘llash hisobiga ko‘zlangan natijaga erisha olishi mumkin.
«Y» guruhi qisman mulkdorlar va qisman mehnat qilishga ishtiyoqi baland bo‘lganlardan tashkil topadi. Bunday guruhlarda yetarli bilimlarga ega bo‘lmagan, belgilangan topshiriqlarni bajarishga ko‘nikmasi yo‘q xodimlar ko‘pchilikni tashkil etadi. Mazkur guruhlarda, odatda, ta’minotda uzilishlar uchrab turadi, mehnatga haq to‘lash esa, bir tekischilik asosida amalga oshiriladi.
Bu guruhda rahbarlik qiluvchilardan, eng avvalo, xodimlarga ishlab chiqarish vazifalarini aniq belgilab berishlari, jamoa orasidagi haqiqiy yetakchilarni aniqlab, ularni brigada boshliqlari, loyiha rahbarlari, usta lavozimlariga ko‘tarilishlari talab etiladi. Bunday guruhlarga rahbarlik, odatda, demokratik asosda olib boriladi.
«Z» guruhi — mehnat qilishga to‘la qodir va astoydil intiluvchan xodimlardan tarkib topadi. Ular, odatda, yuqori malakaga ega, ishga qiziqishlari kuchli bo‘ladi. Bunday guruhlarda rahbarlar o‘z vakolatlarining bir qismini jamoaga berishlari, xodimlarni ishlab chiqarishga oid qarorlar qabul qilishga keng jalb etishga intilishlari zarur.
Korxona personali murakkab, o‘zaro bog‘liq tuzilmaga ega, (1.9 chizma).