«iqtisod-moliya»

3.1-jadval

Rahbar va mutaxassislarning ba’zi lavozimlari bo‘yicha
mehnat natijalarini baholash mezoni

Lavozimlar:	Ko‘rsatkichlar – mehnat sifatini baholash mezonlari
	ro‘yxati;
· sanoat korxonasi	· foyda;
rahbari;	· foydaning o‘sishi;
	· kapital aylanishi;
	· bozordagi mahsulot ulushi;

172

· bank	· kreditlar hajmi;
boshqaruvchisi;	· kreditlar dinamikasi;
	· rentabellik;
	· yangi mijozlar soni;
	· kredit operatsiyalari sifati;
· muntazam	· reja-topshiriqlarining hajmi va nomenklatura bo‘yicha
rahbarlar (ishlab		bajarilishi;
chiqarish,	· ishlab chiqarish hajmi dinamikasi;
sex, uchastka	· ishlab chiqarish xarajatlarini kamaytirish;
boshliqlari)	· brak mahsulotlar salmog‘i va ularning dinamikasi;
	· turib qolishlardan yo‘qotishlar;
	· kadrlar qo‘nimsizligi koeffitsiyenti;
· xodimlarni	· mehnat unumdorligi dinamikasi;
boshqarish	· ishlab chiqarilayotgan mahsulotning normativ mehnat
xizmati rahbari	sarfini kamaytirish;
	· texnik asoslangan me’yorlar salmog‘i;
	· mahsulot birligiga to‘g‘ri keladigan ish haqi darajasi va
	uning dinamikasi;
	· kadrlar qo‘nimsizligi koeffitsiyenti va dinamikasi;
	· vakant joylar soni;
	· ishlovchilar malakasini oshirish va o‘qitishga oid
	ko‘rsatkichlar
	· ishlab chiqarish xarajatlarining xodimga ketgan qismi
	(salmog‘i va dinamikasi).

3.1-jadvalda taxminiy miqdoriy ko‘rsatkichlar ro‘yxati, ya’ni rahbar va mutaxassislarning ba’zi lavozimlari bo‘yicha mehnat natijalarini baholash mezonlari keltirilgan.

Rahbar va mutaxassislar mehnatidan foydalanish va ularning sifatiy tarkibini tahlil qilishdan asosiy maqsad — ular mehnatidan foydalanish samaradorligini oshirish, oliy va o‘rta maxsus ma’lumotli mutaxassislar salmog‘ini o‘zgartirish, rahbar va mutaxassislar malakasini oshirish rejalarini bajarish bo‘yicha tadbirlar ishlab chiqishdir.

173

Boshqaruv mehnatining tavsifi va boshqaruv kadrlari
Mamlakatda amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlar boshqarish shakllari va usullarini takomillashtirish sohasidagi jiddiy ishlar bilan birgalikda olib borilmoqda. Bu hol ishlab chiqarishning barcha darajalari va bo‘g‘inlarida uni tashkil etish va boshqarishdagi sifat o‘zgarishlarini amalga oshirishni talab qiladi.
Boshqaruv mehnati deganda, tashkilotda boshqaruv vazifasini bajarish sohasidagi mehnat faoliyati turi tushuniladi. Uning vazifasi mehnat jamoasi oldida turgan vazifalarni hal qilishga doir aniq maqsadga qaratilgan va muvofiqlashtirilgan faoliyatni ta’minlashdir.
Boshqaruv mehnatining obyekti — mehnatni sarflash sohasi: tashkilot, tarkibiy bo‘linmadir.
Boshqaruv mehnatining predmeti — obyektning holati haqidagi va uning faoliyat ko‘rsatishi hamda rivojlanishidagi zarur o‘zgarishlari to‘g‘risidagi axborot.
Boshqaruv mehnatining mahsuli — obyektning talab qilingan rejimda faoliyat ko‘rsatishini ta’minlash uchun zarur bo‘lgan boshqaruv qarorlari va amaliy harakatlari. Faoliyatning barcha sohalariga boshqaruv ta’siri ishlab chiqarish jamoasi a’zolari orqali amalga oshirilgani sababli jonli mehnatni boshqarish, ya’ni barcha jamoa a’zolarining maqsadga muvofiq faoliyatini boshqarish ustuvor ahamiyatga ega bo‘ladi. Biroq, shuni hisobga olish kerakki, boshqaruv ta’sirlarining to‘laroq natijalariga faqat ularning jonli mehnatga emas, balki jonsiz mehnatga ham bog‘lanishi bilangina erishiladi, chunki ishlab chiqarish bu har ikki tomonni bir-biriga birlashtiradi. Bunday yondashuv, ayniqsa, hozirgi kunda dolzarbdir, chunki bozor iqtisodiyotining rivojlanishi bilan yirik korxona va birlashmalarning ayrim tarkibiy bo‘linmalari mustaqil korxonalarga, jamoa esa, o‘z ixtiyorida mavjud bo‘lgan ishlab chiqarish vositalarining xo‘jalik subyektiga aylanishi mumkin.

174

Boshqaruv mehnatining mazmuni — muayyan obyektga tatbiq etilganda boshqaruv vazifalarining tarkibi bilan belgilanadi. Ular jumlasiga quyidagilarni kiritish mumkin: maqsadlar va rejalashtirishni aniqlash, ijroni tashkil etish, ijrochilar faoliyatini muvofiqlashtirish va rag‘batlantirish, ijroni hisobga olish va nazorat qilish. Har bir vazifa boshqariladigan obyektga boshqaruv ta’siri o‘tkazishning muayyan shakli va usulini aks ettiradi, bu esa, tegishli boshqaruv uslubi va usullarini nazarda tutadi.