Iqtisod-moliya

Poda to‘p. O‘yinning «Poda to‘p» deb aytilishiga sabablardan biri, qadimda to‘pni (koptok) poda (sigir, ho‘kiz va h.k.) junidan (qo‘lni namlab podaning ustini ishqalash yo‘li bilan junlarni dumalatib to‘p yasash) yasashgan. Ikkinchidan esa, o‘yin mazmuni cho‘ponning mol boqishi va kechki payt ularni qo‘raga qamashini ifoda etadi. Shu asosda 10-15 o‘yinchi doira shaklida (oraliq 1-1,5 m. tizilishib, o‘zlariga chuqur uy tayyorlashadi va doiraning o‘rtasida esa kengroq chuqur (qo‘ra) tayyorlanadi. O‘yinchilar

orasidan birini boshlovchi (cho‘pon) qilib saylashadi. Barcha o‘yinchilarda 1- 1,5 m. uzunlikda tayoq bo‘ladi. Boshlovchi (cho‘pon) to‘pni (mol) tayog‘i bilan dumalatib, chuqurga (qo‘ra) kiritishga harakat qiladi. Boshqalar esa uni qaytarishga kirishadi. Boshlovchi paytdan foydalanib, bo‘sh chuqurga o‘z tayog‘ini kiritishi lozim. Bu holat yuz bermaguncha boshlovchi to‘pni surib, qaytarib yuradi. To‘p (mol) uzoqroqqa ketganda hakamning «olmosh» (joyni o‘zgartir) degan topshirig‘i beriladi. Shu payt barcha o‘yinchilar bir-biri bilan joy almashishi shart. Boshlovchi tez yugurib ulgursa, biron joyga ega bo‘lishi mumkin. Shunda joysiz qolgan o‘yinchi boshlovchi vazifasini bajaradi. Sharoitga qarab o‘yin 0,5-1 soat davom etadi, boshqa o‘yinchilar bo‘lsa ularni kiritish mumkin bo‘ladi.

O‘yin xuddi chim xokkeyga o‘xshaydi. Shu sababdan bu o‘yinni tekis va ochiq maydon, dalada tashkil etiladi. O‘yinda tennis to‘pi yoki oddiy kichik rezino to‘plardan foydalaniladi. O‘yinda tezlik, abjirlik, xushyorlik kabi sifatlar bilan birgalikda vijdonlilik, to‘g‘rilik, do‘stlik kabi hislatlar ham tarbiyalanadi.

Umuman aytganda, o‘zbek xalqi orasida xilma-xil qiziqarli harakatli o‘yinlar juda ko‘p. Hali o‘rganilmagan o‘yinlar ham behisob desa bo‘ladi. Qishloq yoshlari (asosan tog‘li joylar) orasida kabi yuzlab o‘yinlar qiziqish bilan o‘ynalib kelinadi. Ularning aksariyati futbol, kurash, boks, tennis, voleybol kabi ko‘pchilikni qiziqtiradi. Lekin, ularni tashkil qilish sharoitlari (asosan joylar, asboblar, o‘rgatuvchilar) yetarlik darajada emas.

Sportga xos bo‘lgan milliy harakatli o‘yinlarni qayta ishlab chiqish, ularni zamonaga moslashtirish yo‘li bilan ommalashtirish hamda sport maqomiga ega qilish lozimdir.

Barcha milliy harakatli o‘yinlarimiz milliy qadriyatlar mazmuni, ma’naviy-ma’rifiy madaniyatimiz ramzi va jismoniy barkamollikni ta’minlovchi muhim omil sifatida ta’lim-tarbiya jarayonlarida (o‘quv yurtlari, mahalla, oila va sport inshootlarida) maqsadli qo‘llanilishi lozim. Buni amaliy jihatdan hayotga singdirishda ommaviy sog‘lomlashtirish jismoniy tarbiya va sport sohasida mutaxassis kadrlar tayyorlashni kengaytirish zarur. Shuningdek, jismoniy tarbiya o‘qituvchilari va sport turlari bo‘yicha murabbiylar tayyorlash, ularning ish malakalarini oshirish jarayonida tashkilotchilik faoliyatlarini yanada chuqurlashtirish, xalq milliy o‘yinlari bo‘yicha yanada chuqur bilim, amaliy malakalar bilan qurollantirishni davr taqozo etadi.