Iqtisod 9 sinflar Mavzu: Tadbirkorlik

FOYDANING AHAMIYATI VA UNI KO'PAYTIRISH USULLARI

Bozor iqtisodiyoti sharoitida foyda firma faoliyatini baholov-chi va o'lchovchi muhim iqtisodiy ko'rsatkich hisoblanadi. Tadbirkorlik bilan shug'ullanishning asosiy maqsadlaridan biri—bu foyda olish ekanligini eslatishning o'zi kifoya. Foydani tadbirkorning tavakkalchilik qilib, o'z mablag'ini ishga solgani uchun berilgan mukofot deb atash mumkin. Ikkinchi tomondan, 'da korxonaning o'ziga xos "termometri" vazifasini o'taydi. Korxona katta miqdorda 'da olyaptimi, demak, korxona "sog'lom", yaxshi ishlayapti. Korxona zarar ko'ryaptimi, demak, "ishlar chatoq". Uchinchi tomondan, foyda nimani, qancha va qanday ishlab chiqarish kerakligini ham ko'rsatadi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida nima ko'proq foyda keltirsa, shu narsa ko'proq ishlab chiqariladi va aksincha. Iqtisodchilar biror sohani rivojlantirishga mablag' sarflashni investitsiya qilish yoki sarmoyalash deb atashadi.

Iovestitsiya qilish (sarmoyalash) — mablag'ni ishlab chiqarishni rivojlantirishga sarflash.

Har bir firmaning maqsadi shunchaki foyda olish emas, balki imkoni boricha ko'proq foyda olish, ya'ni foydani maksimallashtirishdan iborat. Foydani esa ikki xil usulda ko'paytirish mumkin. Birinchisi, yalpi daromadni ko'paytirish evaziga, ikkinchisi esa umumiy xarajatni kamaytirish hisobiga.

Firmaning foydasi quyidagi maqsadlarda ishlatiladi:

— foydaning tegishli qismi davlatga soliq tariqasida majburiy ravishda to'lanadi;

— firma faoliyatini rivojlantirish uchun ishlab chiqarishni kengaytirishga, turli xil asbob-uskunalar sotib olishga, yangi bino va inshootlar qurishga sarflanadi;

— foydaning qolgan qismi esa korxona egalarining foydasi sifatida o'zlashtiriladi, aksiyadorlarga dividend sifatida taqsimlab beriladi.