Iqt guruh talabasi Tursunov Elbekning mikroiqtisodiyot fanidan bajargan amaliy mashg'uloti

NDKI
KMF
25-19 IQT guruh talabasi Tursunov Elbekning
MIKROIQTISODIYOT FANIDAN bajargan amaliy mashg'uloti

6-Mavzu: Isteʼmolchi tanlovi nazariyasi (4soat)

Nazorat uchun savollar.
1.Isteʼmol nazariyasida neʼmat tushunchasi.
2.Isteʼmolchi tanloviga taʼsir qiluvchi omillar. Naflik tushunchasi.
3.Isteʼmolchi ehtiyojini qondirish darajasi. Naflik funksiyasi.
4.Umumiy naflik, chekli naflik, chekli naflikning kamayishi qonuni.
5.Befarqlik egri chizigʻi.
6.Befarqlik chiziqlari kartasi va uning xususiyatlari.
7.Chekli almashtirish normasi.
Javoblar:
6.1 Isteʼmol nazariyasida
neʼmat – bu isteʼmolchining ehtiyojini qondira oladigan har qanday isteʼmol
obyektidir. Koʻp hollarda neʼmatlar yakka tartibda emas, balki toʻplam bilan
yoki “isteʼmol savati” bilan isteʼmol qilinadi
6.2. Mana shu uchta element – naflilik, narx va
daromad – isteʼmolchi tanlovining asosini tashkil etadi
Isteʼmolchi qaror qabul qilishda mavjud imkoniyat doirasida maksimal
darajada oʻz ehtiyojini qondirishga, turmush farovonligi darajasini
oshirishga harakat qiladi. Ushbu ehtiyojni qondirish darajasi naflilik
(yutiliti) deyiladi. Neʼmatning nafliligi – neʼmatning insonning bir
yoki bir nechta ehtiyojini qondira olish xususiyatidir
6.3Endi isteʼmolchi tanlovi nazariyasini murakkabroq pozitsiyadan koʻrib
chiqishga harakat qilamiz. Bunda isteʼmolchining “naflilik” tushunchasidan
koʻra “afzal koʻrishi” tushunchasiga koʻproq eʼtibor qaratamiz. Faraz qilaylik,
isteʼmol toʻplami ikki tovardan iborat boʻlsin, X1 – birinchi tovar miqdori,
X2 – ikkinchi tovar miqdori. Isteʼmol toʻplami unda (X1X2) deb belgilanadi.
Baʼzi hollarda X=(X1X2) koʻrinishdagi vektor ifodadan foydalanamiz.
Biz ˃ belgidan foydalanamiz va u bitta tovar toʻplami ikkinchisidan
qatʼiy afzalligini bildiradi, boshqacha aytganda (X1X2) ˃ (Y1Y2) boʻlsa,
isteʼmolchi toʻplamni (X1X2) toʻplamni (Y1Y2) ga nisbatan qatʼiy afzal koʻradi
deb qarash kerak boʻladi, bu shuni anglatadiki, isteʼmolchi (X1X2) tovarni
olishni xohlaydi, (Y1Y2) toʻplamni emas. Shunday qilib, afzal koʻrish gʻoyasi
isteʼmolchining xohishiga asoslanadi. Bitta toʻplam ikkinchisidan afzal
deyish uchun shu ikkita toʻplamdan qaysi birini isteʼmolchi tanlashiga eʼtibor
berishi kerak. Agar u (Y1Y2) toʻplamni sotib olish imkoniyati boʻlishiga
qaramay, (X1X2) toʻplamni tanlasa, (Y1Y2) toʻplamga nisbatan (X1X2) toʻplamni
afzal koʻrgan hisoblanadi.
Agar isteʼmolchi uchun toʻplamlardan qaysi birini isteʼmol qilishning
farqi boʻlmasa, biz uni quyidacha yozamiz: (X1X2) ~ (Y1Y2).
Bu yerda: ~ befarqlik belgisi.
Befarqlik soʻzi shuni bildiradiki, isteʼmolchi bu toʻplamlarni
isteʼmol qilishdan bir xil qoniqish oladi, yaʼni (X1X2) ham, (Y1Y2) ham
isteʼmolchini bir xil qondiradi.
Agar isteʼmolchi ikkita toʻplamdan bittasini afzal koʻrsa yoki ulardan
qaysi birini isteʼmol qilish uning uchun befarqli boʻlsa, biz (X1X2) toʻplam
(Y1Y2) toʻplamga nisbatan zaif afzal koʻrish deb qaraymiz va uni (X1X2) ≥
(Y1Y2) koʻrinishida yozamiz.
6.4Neʼmatning nafliligi – neʼmatning insonning bir
yoki bir nechta ehtiyojini qondira olish xususiyatidir.
6.5Befarqlik egri chizigʻi – bu isteʼmolchi uchun
bir xil naf beruvchi neʼmatlar kombinatsiyalarini ifodalaydi.
6.6Befarqlik egri chiziqlari bir-biri bilan kesishmaydi. Befarqlik egri
chiziqlari qanchalik oʻngda va tepada joylashgan boʻlsa, unga toʻgʻri keladigan
naflik shuncha yuqori boʻladi: Masalan, 2.3-rasmdagi befarqlik egri chiziqlari
joylashuviga koʻra
TU3
 TU2
 TU1
deb yozish mumkin.

6.7Chekli almashtirish normasi. Befarqlik egri chizigʻining pastga tomon

yotiqligi
X2
neʼmatni
X1
neʼmat bilan chekli almashtirish normasini
ifodalaydi. Chekli almashtirish normasi odatda
1 2
MRS X ,X
bilan belgilanadi.
1 2 , 1 2 X X MRS X X    
Befarqlik egri chizigʻining tangens burchagi yotiqligi manfiy boʻlgani
uchun
1 2
MRS X ,X
manfiy boʻladi. Lekin, MRS
musbat boʻlib, u burchak
yotiqligining absolyut qiymati boʻyicha olinadi.
Chekli almashtirish normasi 1 2 MRS X ,X ning miqdori gorizontal oʻq boʻyicha ifodalangan X1 =neʼmatning bir birligi uchun, vertikal oʻq boʻyicha ifodalangan
X2 =neʼmatning qancha miqdoridan voz kechish mumkinligini
koʻrsatadi