Iq-spektroskopiya asoslari, tebranish turlari, chastota qiymatiga ta’sir etuvchi omillar. Gidroksil va karbonil guruhi tutgan birikmalarning iq spektorlari

Jadval.

I-turi	2-turi	3-turi
Xalqaning tebranishi	Deformatsiyali tebranish S1-N (e- anomer), (a- anomer)	Piranoz halqasining pulsatsiyali tebranishi.
 917  13	844  8	766  10
 920  5	891  7	774  9
kraxmal 930  4	844  2	758  2
dekstrin 917  5	844  8	768  7

Monosaxaridlar va polisaxaridlarning IQ spektrlari bir-biridan keskin farq qiladi, monosaxaridlar spektrining chastotalari aniq, ajralgan holda namoyon bo‘ladi, polisaxaridlarniki esa oddiy va keng shaklda bo‘ladi. Bunga asosiy sabab, polimer molekulasida bir-biriga o‘xshash bo‘lgan guruxlar soni juda ko‘p bo‘lgani uchun chastotalarning qiymatlari asosan bir sohada keng ko‘rinishda bo‘lishidir.

Monosaxarid (a) va polisaxaridlar (b) IQ- spektrining ko‘rinishi.
Karbonil guruxi tutgan birikmalar IQ spektri
CHastotalar ichida CO guruxining chastotasi yuqori intensivligi va qiymati bilan ajralib turadi, uning yutilish sohalarida boshqa funksional guruxlar yutilish chastotalarini hosil qilmaydi. CO guruxining valent tebranish qiymati 1580-1900 sm^-1 oralig‘ida yotadi. Bunday katta oraliqda chastota qiymatlarining namoyon bo‘lishiga molekulaning fazoviy tuzilishi mezomer va induktiv ta’sirlar moddaning agregat holati hamda erituvchining qutbli yoki qutbsizligi sababchi bo‘ladi. CO guruxining yutilishi faqat CO bog‘ining uzayishi bilan sodir bo‘lmasdan, balki undagi bog‘lar orasidagi burchakning qiymatlari va uning atrofdagi bog‘lar tabiati ham sabab bo‘ladi.
Ayrim organik moddalar sinflari uchun _s0 ning qiymati kichik oraliqda namoyon bo‘ladi. CHuning uchun uning qiymatini e’tiborga olib CO guruxining turini bilish mumkin.
Bundan tashqari, kislotalarda OH bo‘lgani uchun _ON3350 sm^-1 sohada yutilish chastotasi, def. tebranish chastotasi esa _on1420-1200 sm^-1 sohada namoyon bo‘ladi. CO guruxining chastota qiymati uning qanday atomlar bilan bog‘langaniga ham bog‘liq.




_SO  1815-
-1770 sm^-1
_SO  1790-
-1720 sm^-1






_SO  1720-
-1700 sm^-1
_SO  1750-
-1740 sm^-1
_SO  1750-
-1735 sm^-1
_SO  1780-
-1760 sm^-1

Agar CO guruxi qo‘shbog‘lar bilan bog‘langan bo‘lsa, _s0 ning qiymati taxminan 20-30 sm^-1ga kamayadi.

, To‘yinmagan aldegid

-
_s01705 - 1680 sm^-1

 To‘yinmagan keton

-
_s01685 - 1665 sm^-1

, To‘yinmagan kislota

-
_s01730 - 1717 sm^-1

_s01705 - 1680 sm^-1

_s01685-1665 sm^-1
_s01730 - 1717 sm^-1

Ayrim hollarda spektrda CO guruxining yutilish sohasida bitta yutilish chastotasi o‘rniga ikkita bir-biriga o‘xshash bo‘lgan “egizak” chastotalar namoyon bo‘ladi. Bu hodisa quyidagi holatlarda sodir bo‘ladi:

a) Molekulada ikki xil turdagi CO guruxi bo‘lsa, b) Konformerlarning eritmadagi muvozanatida molekulalar ichida ikki xil turdagi barqaror N bog‘lari mavjud bo‘lsa, v) Konformerlarning eritmadagi muvozanati turli xildagi dipol-dipollarning ta’sirini o‘z ichiga olsa, g) Konformerlarning muvozanatida erituvchining molekulasi molekulalar ichidagi H bog‘ining uzilishiga qatnashsa.
Kislotalarning angidridlari, -dikarbon kislotalari va kislota peroksidlari ham qutbsiz erituvchilarda bir-biriga o‘xshash bo‘lgan ikkita chastota hosil qiladilar.