Investor so’ragan qaytim stavkasi nimani anglatadi?

1. 
   Investor so’ragan qaytim stavkasi nimani anglatadi?
   

Kapital qo’yilmalarning sof keltirilgan qiymati (NPV) klassik variantda (ko’plab modifikatsiyalar mavjud bo’lganda) diskontlashtirilgan sof pul xarajatlari va tushumlarning yig’indisi sifatida hisoblanadi. Ijobiy NPV investitsion loyihadan qaytim diskontlashtirishning ma’lum bir stavkasidan yuqori ekanligini ko’rsatadi. NPVning kamchiligi diskontlashtirish stavkasini hisoblashning shartliligi bilan belgilanadi. Investorga boshqa loyihadan ko’ra shu loyihaga mablag’larni (pulni) qo’yishi foydali hisoblanadi. Bunda NPVning o’lchami diskontlashtirish stavkasining uncha katta bo’lmagan o’zgarishiga ta’sirchan bo’ladi. NPVning hisoblanishi ma’lum darajada ishlab chiqarishni innovatsion yangilash investitsion loyihasi mumkinligini baholashda mo’ljal bo’lib xizmat qiladi.
Ichki foyda normasi (IRR) loyiha NVPsi nolga teng bo’lgandagi diskontlashtirish stavkasidan iborat. Har ikkala ko’rsatkich ham bir necha ko’p yildan so’ng katta daromad keltiruvchi ishlab chiqarish innovatsion loyihasi uchun bir xil ahamiyatga ega bo’lishi mumkin. Investor va kreditor uchun kutilayotgan daromadlarning muddatlar bo’yicha taqsimlanishi muhim va shuninf uchun ham agar daromadlar riskining vaqt bo’yicha uzoqlashishiga muvofiq ravishda tez o’sishi inobatga olinadigan bo’lsa, bu omil yanada muhim hisoblanadi.
Moliyaviy bozorda keskin o’zgarishlar sodir bo’lgan paytda qarz majburiyatlarini muddatidan oldin qaytarish (uzish) masalasi alohida dolzarb vazifa hisoblanadi. Masalan, qarz oluvchi yillik qat’iy daromadli 12 foizli obligatsiyalar chiqargan va bir yildan so’ng foiz stavkasi pasayib, 6 foizga teng bo’lishi shart. Bunday vaziyatda qarzdor keskin yo’qotishlarga, investor esa aksincha, katta yutuqlarga ega bo’ladi. Agar obligatsiyalar muddatidan oldin qaytarish huquqiga ega holda chiqarilgan bo’lsa, yangi qarzni chiqarish va ularni joylashtirish hamda eski qarzni qaytarib, investor o’z yo’qotmalarini kamaytirish mumkin.
2. Aktivlarning riski qanday o’lchanadi?
Ichki foyda normasi (IRR) loyiha NPVsi nolga teng bo’lgandagi diskontlashtirish stavkasidan iborat. Har ikkala ko’rsatkich ham bir necha ko’p yildan so’ng katta daromad keltiruvchi ishlab chiqarish innovatsion loyihasi uchun bir xil ahamiyatga ega bo’lishi mumkin. Investor va kreditor uchun kutilayotgan daromadlarning muddatlar bo’yicha taqsimlanishi muhim va shuning uchun ham agar daromadalar riskining vaqt bo’yicha uzoqlashishiga muvofiq ravishda tez o’sishi inobatga olinadigan bo’lsa, bu omil yanada muhim hisoblanadi.
Hozirgi paytda turli moliyaviy instrumentlarning daromadliligida yaqinlashish tendensiyasi paydo bo’lyapti. Bu qo’yilmalar riskini pasaytirish va moliyaviy aktivlar portfelining barqarorligini oshirish maqsadida uy xo’jaliklari aktivlari portfelini diversifikatsiyalashga asoslangan real jamg’arish strategiyasining shakllanganligida namoyon bo’lmoqda.