Investitsiyalarning iqtisodiy mohiyati

KENGAYTIRILGAN RAQOBAT KONTSEPSIYASI YOKI PORTERNING BESH RAQOBAT KUCHLARI STRATEGIYASI

Mahsulotning raqobat muhiti va raqobat imkoniyatlarini tashkil etuvchi kuchlar 5 guruhga bo’linadi.

• Quyida raqobat muhiti tahlili
• M. Parter (Porter 1980)ning raqobat strategiyasi konsepsiyasiga muvofiq
• bayon etiladi:
• Birinchi guruhni o’xshash mahsulot ishlab chiqaruvchilarning raqobat
• kuchlari tashkil etadi, ya’ni birinchi guruhda bozor tizimlarini an’anaviy
• o’rganishda umuman raqobatning sinonimi sifatida nomoyon bo’luvchi
• tarmoq ichidagi raqobat keltiriladi.

Ikkinchi guruh

• xom – ashyo, materiallar, butlovchi jihozlar va yarim
• tayyor mahsulotlarni etkazib beruvchilardan tashkil topadi. Maskur guruh
• vakillarining korxona raqobat salohiyatiga ta’sir kuchi mahsulot ishlab
• chiqaruvchini o’z mijozi sifatida ushlab turish qobilyati bilan bog’liq. Bu
• birinchi navbatta mazkur guruhning mahsulot sifati va tannarxiga sezilarli
• ta’sir etishida nomoyon bo’ladi.

Uchinchi guruhga mahsulot xaridorlari kiritiladi. Ularning raqobat

• Uchinchi guruhga mahsulot xaridorlari kiritiladi. Ularning raqobat
• kuchi mahsulotning muayyan iste’mol xususiyatlariga ega bo’lishini talab
• etish, shuningdek, mahsulot narxiga uni pasaytirish yo’nalishida ta’sir
• etish imkoniyatida nomoyon bo’ladi.

To’rtinchi guruh o’xshash mahsulot ishlab chiqarish imkoniyatiga ega

• To’rtinchi guruh o’xshash mahsulot ishlab chiqarish imkoniyatiga ega
• bo’lgan subektlardan iborat. Ularning raqobat kuchi iste’molchilarni
• shuningdek, mahsulotni patenstial iste’molchilarini o’z mahsulotlariga
• og’dirib olishlari imkoniyatining mavjudligidadir.
• Va nihoyat beshinchi guruh bevosita o’rinbosar mahsulotlarni ishlab
• chiqaruvchilardan tashkil topadi. Ko’pincha aynan shu guruh raqobat
• kuchlarining mahsulot uchun vayron qiluvchi va hatto yakson qiluvchi
• ta’siriga ega ekanligi holatlari kuzatiladi.

Mahsulot strategiyasini ishlab chiqishda raqobat muhiti holatini

• Mahsulot strategiyasini ishlab chiqishda raqobat muhiti holatini
• o’rganar ekan, korxona raqobat kuchlarining o’zgarish tarkibi va
• dinamikasinigina emas, balki raqobatlashayotgan mahsulot strategiyasi
• haqida imkon qadar to’laroq tasavvurga ega bo’lish maqsadida alohida
• raqobatchilarni mufassal o’rganishi zarur. Bunda korxona uning o’zi ham,
• raqobatchilari ham raqobatning alohida sub’ektlari strategiyalarida
• o’zgarish yuz berishi, yangi raqobatchilar paydo bo’lishi, ba’zi raqiblar esa
• raqobat maydonidan chiqib ketishi mumkin bo’lgan doimiy o’zgarishdagi
• raqobat muhitida faoliyat yuritishlarini unutmasligi lozim.

Raqobatchining tahlil sxemasi

Tahlil ikki yo’nalish bo’yicha amalga oshiriladi :

• Tahlil ikki yo’nalish bo’yicha amalga oshiriladi :
• - raqobatchini harakatlantiruvchi kuchlar aniqlanadi;
• - raqobatchining nima qilayotgan va nima qila olishi aniqlanadi.
• Raqobatchini harakatlantiruvchi kuchlarni o’rganish, uni faoliyatining
• ikki jihatiga yo’naltiriladi:
• - raqobatchini boshqaruvning barcha darajalari uchun belgilangan
• kelajakdagi maqsadlari;
• - raqobatchining o’ziga va tarmoqqa oid mo’ljal (reja)lari;
• Raqobatchining nima qilayotgani va nima qila olishini o’rganishda
• ham tahlil ikki yo’nalish bo’yicha amalga oshiriladi:
• - raqobatchining joriy strategiyasi, ya’ni uning qanday amalga
• oshirilayotgani;
• - kuchli va bo’sh tomonlari nuqtai nazaridan raqobatchining
• imkoniyatlari.

Raqobatchining kelajakdagi rejalarini aniqlab olish korxonaga uning

• Raqobatchining kelajakdagi rejalarini aniqlab olish korxonaga uning
• faoliyatiga oid qator jihatlarni anglab olish imkonini beradi. Xususan,
• raqobatchi ishlarining joriy holatidan qay darajada qoniqishni, u
• tomondan amalga oshirilayotgan joriy tadbirlarni qanchalik jiddiy qabul
• qilish kerakligini, u o’z strategiyasini qay darajada o’zgartirmoqchiligini,
• raqobatchilar xatti-harakatlari o’zgargan taqdirda u o’zgarishlar qilishga
• qay darajada moyilligini, u qay bir yo’nalish bo’yicha raqobatni
• kuchaytirishi yoki susaytirishini aniqlash mumkin.

M.Porter tomonidan raqobatchining kelajakdagi maqsadlari tahliliga

• M.Porter tomonidan raqobatchining kelajakdagi maqsadlari tahliliga
• yondashuv quyidagilarni nazarda tutadi
• - moliyaviy maqsadlar;
• - tavakkalchilikka moyilik darajasi;
• - tashkilotda mavjud qadriyat va me’yorlar;
• - nazorat va rag’batlantirish tizimlari;
• - buxgalteriya hisoboti tizimi;
• - rahbarlar, ayniqsa yuqori darajadagi rahbarlar turlari;
• - korxonaning istiqboldagi rivojlanishi haqida shakllangan qarashlar;
• - direktorlar kengashi tartibi;
• - al’ternativ xatti-harakatlarni cheklab qo’yishi mumkin bo’lgan
• shartnomaviy majburiyatlar;
• - davlat tomonidan boshqaruv cheklovlari.