Investitsion faoliyat

Forfeyting 1960-yillarda paydo bo’lgan investitsiyalarning moliyalashtirish usulidir. Forreyting bu tijorat kreditining bank kreditiga aylantirilishidir. Forfeyting shartnomasida uchta tomon qatnashadi. Bular: sotib oluvchi, sotuvchi va bank. Investor o’ziga kerakli biror tovarni izlaydi. Topgandan so’ng sotuvchi bilanforfeyting usulida to’lovni amalga oshirishni kelishadi. Lekin buning o’zi yetarli bo’lmaydi. Shartnoma amalga oshishi uchun bankning ham roziligi kerak. Uchta tomon ham shartnomadan manfaatdor bo’ladi. Barcha huquq va majburiyatlar shartnomada aks etadi. Shartnoma imzolangandan so’ng investor sotuvchiga tegishli miqdorda foizli veksellar yozib beradi. Sotuvchi esa o’z navbatida veksellarni tijorat bankiga beradi.
Qimmatli qog’ozlar – bu qonunda belgilangan tartibda chiqarilgan va nominal qiymatga ega bo’lgan pulli hujjatlardir. Qimmatli qog’ozlar dividend yoki foizlar ko’rinishida daromad to’lashni nazorat tutadi. Qimmatli qog’ozlar tarkibiga davlat obligatsiyalari, korporativ obligatsiyalar, aksiyalar, veksellar, cheklar, depozit sertifikatlari va boshqa hujjatlar kiradi.
Hozirgi kunda qimmatli qog’ozlar emissiya qilish moliyalashtirishning keng tarqalgan turi bo’lib hisoblanadi.
Qimmatli qog’ozlarning keng tarqalgan turi aksionerlik jamiyatlari tomonidan chiqariladigan aksiyalar hisoblanadi. Aksiya aksionerning korxonaga qo’ygan hissasini ko’satuvchi hujjat bo’lib, divident shaklida daromad keltiradi. Aksiyalar oddiy va imtiyozli bo’ladi. Oddiy aksiyalarda aksioner aksionerlik jamiyatini boshqarishda qatnashish huquqini oladi, lekin dividend korxonaning moliyaviy natijasiga Intiyozli aksiyada yuqorida qayd etilgan huquq bo’lmaydi, lekin divident korxona O’z bo’yniga olishi kerak. Chunki ishlab chiqarish har doim ham gullab yashnayvermaydi. Investitsiyalarni moliyalashtirishda aksiyalarni emissiya qilish juda qulay. Chunki agar korxona yaxshi faoliyat ko’rsata, uning aksiyalarini ham narxi oshadi. Narx esa talabga bog’liq.
Qimmatli qog’ozlarning yana bir keng tarqalgan turi – obligatsiyalardir. Obligatsiya majburiyat degan ma’noni bildirib, uning egasi foiz sifatida foyda oladi.Obligatsiya egasi korxona boshqaruvida ovozga ega bo’lmaydi. Biroq belgilangan foizda daromadga ega bo’ladi. Chet elda investitsiyalar loyihalarini moliyalashtirishning muhim manbalardan biri obligatsiyalarni muomalaga chiqarish hisoblanadi. Shuning uchun ham ularga ko’p davlatlarda chet el investorlariga moliyaviy va soliq imtiyozlari beriladi.
Shuningdek investitsion loyihalarni moliyalashtirishning yana bir manbayi bu o’z mablag’lari hisobidan moliyalashtirishdir. Bu eng ishonchli moliyalashtirish manbasi bo’lib, ya’ni, bunda moliyalshtirish manbasini qidirish, bankrotga uchrash kabi ortiqcha tashvishlar kamayadi. O’z-o’zini moliyalashtirishtirish korxonaning yaxshi moliyaviy ahvolidan dalolat beradi. Har bir korxonaning asosiy o’z mablag’lari manbasi bo’lib, bu sof foyda va amortizatsiya ajratmalari hisoblanadi.
Foydani ishlab chiqarishni rivojlantirishga, uylar, dam olish uylari qurishga, dividentlar to’lashga, beg’araz yordam sifatida ishlatish mumkin. Foydani to’g’ri ishlatish uchun korxonaning hozirgi va kelajakdagi texnik ahvolini hamda xodimlarning ijtimoiy ahvolini bilish kerak. Agar korxona xodimlari oylik bilan boshqa korxonalar xodimlariga qaraganda yaxshiroq ta’minlangan bo’lsa, foydani birinchi navbatda ishlab chiqarishni rivojlantirishga yo’naltirish kerak.