Инвестиция тушунчасининг иқтисодий мазмуни ва аҳамияти

ИҚТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2015, 8
қимматли қоғозларни олса, бундай тур-
даги инвестициялар чекланган тавсифга 
эга бўлади. Чунки бунда фақат улар эга-
ларининг ўзгариши юз беради, яъни пул 
маблағларини ўтказиш ва келажакда ак-
циялари қўлга киритилган компания даро-
мадларини олиш ҳуқуқига эга бўлиш актла-
ри ўринли бўлади. 
Кейинги, унчалик муҳим бўлмаган, инвес-
тициялар мазмунини аниқлаштирадиган 
таъриф – бу инвестиция фаолиятидир.
Инвестиция фаолияти — бу инвести-
ция фаолияти субъектларининг инвести-
цияларни амалга ошириш билан боғлиқ 
ҳаракатлари мажмуидир
1
.
Инвестиция фаолияти қуйидаги шакл-
ларда амалга оширилиши мумкин:
- юридик шахслар тузиш ёки уларнинг 
устав жамғармаларида (капиталларида) 
улушли иштирок этиш, шу жумладан, мол-
мулкни ёки акцияларни олиш;
- қимматли қоғозларни, шу жумладан, 
Ўзбекистон Республикаси резидентлари то-
монидан эмиссия қилинган қарз мажбури-
ятларини олиш;
- концессияларни, шу жумладан, табиий 
ресурсларни қидириш, ишлаб чиқиш, қазиб 
олиш ёки улардан фойдаланишга бўлган 
концессияларни олиш;
- мулк ҳуқуқини, шу жумладан, улар жой-
лашган ер участкалари билан биргаликда 
савдо ва хизмат кўрсатиш соҳалари объ-
ектларига, турар жойларга мулк ҳуқуқини, 
шунингдек, ерга ҳамда бошқа табиий ре-
сурсларга эгалик қилиш ва улардан фойда-
ланиш (шу жумладан, ижара асосида фой-
даланиш) ҳуқуқини қонун ҳужжатларига 
мувофиқ олиш;
- қонун ҳужжатларига зид бўлмаган 
бош қа шаклларда.
Ҳар қандай мол-мулк, шу жумладан, халқ 
хўжалигининг барча соҳаларидаги асосий 
фондлар ва айланма маблағлар, қимматли 
қоғозлар, мақсадли пул қўйилмалари, 
илмий-техника маҳсулоти, интеллектуал 
1
Ўзбекистон Республикасининг 1998 йил 24 де-
кабрдаги 719-I-сонли «Инвестиция фаолияти 
тўғрисида»ги қонуни, 2-модда.
қимматликлар, бошқа мулкий объектлар 
ҳамда мулкий ҳуқуқлар инвестиция фао-
лиятининг объекти ҳисобланиши мумкин. 
Барпо этилиши ва фойдаланилиши қонун 
ҳужжатларида белгиланган санитария-
гигиена, радиация, экология, архитектура-
шаҳарсозликка оид ва бошқа талабларга 
жавоб бермайдиган, юридик ва жисмоний 
шахсларнинг ҳуқуқларини ҳамда қонун би-
лан қўриқланадиган манфаатларини бу-
задиган объектларга инвестиция киритиш 
тақиқланади
2
.
Қуйидагилар инвестиция фаолиятининг 
субъектлари (инвесторлар ва иштирокчи-
лар) бўлишлари мумкин:
- Ўзбекистон Республикасининг рези-
дентлари – фуқаролари (жисмоний шахсла-
ри), юридик шахслари;
- маҳаллий давлат ҳокимияти органлари 
ва давлат бошқаруви органлари;
- хорижий давлатлар, халқаро ташки-
лотлар ва чет эллик юридик шахслар 
ҳамда фуқаролар, шунингдек фуқаролиги 
бўлмаган шахслар ва Ўзбекистон Респуб-
ликасининг чет элда доимий яшовчи фуқа-
ролари;
- ҳамкорликда инвестиция фаолиятини 
амалга ошираётган юридик ва жисмоний 
шахслар, шунингдек давлатлар ва халқаро 
ташкилотлар.
Инвесторлар 
қонун 
ҳужжатларига 
мувофиқ буюртмачи (маблағ киритувчи), 
кредитор, сотиб олувчи бўлишлари, шу-
нингдек инвестиция фаолияти иштирок-
чиси вазифасини бажарувчи бўлишлари 
мумкин. Инвестиция фаолиятининг ишти-
рокчилари инвестор билан тузилган шарт-
нома асосида инвесторнинг буюртмасини 
бажарувчи бўлишлари мумкин.
Инвестор – ўз маблағлари, қарзга олин-
ган ва жалб этилган маблағлар, мул-
кий бойликлар ва уларга доир ҳуқуқлар, 
шунингдек, интеллектуал мулкка доир 
ҳуқуқларни инвестиция фаолияти объект-
2
Ўзбекистон Республикасининг 1998 йил 24 де-
кабрдаги 719-I-сонли «Инвестиция фаолияти 
тўғрисида»ги қонуни, 6-модда.
43
ИҚТИСОДИЁТНИНГ РЕАЛ СЕКТОРИ / РЕАЛЬНЫЙ СЕКТОР ЭКОНОМИКИ

---